Με το βλέμμα στραμμένο ανατολικά: Αφιερωμένο στην μνήμη για την επέτειο των 100 χρόνων από την μάχη του Σαγγάριου

Ένα εκπληκτικό άρθρο!

Τη χρονιά που διανύουμε, δε διανύουμε μόνο τη διακοσαετία από την έναρξη της Επανάστασης του Έθνους κατά του Οθωμανού κατακτητή αλλά και τα 100 χρόνια από τις μεγάλες μάχες που έκριναν και την πορεία της Μικρασιατικής Εκστρατείας το 1921. Το Νοέμβριο του 1920 λαμβάνουν χώρα οι εκλογές τις οποίες ο Βενιζέλος χάνει αφού οι Βασιλικοί κατεβαίνουν σε αυτές με κεντρικό σύνθημα  τη λήξη του πολέμου και την επιστροφή των στρατιωτών στα σπίτια τους.

Ωστόσο, η κατάσταση στη Μικρά Ασία είναι ανησυχητική καθώς Οι Τούρκοι υπό τον Κεμάλ ενισχύουν σταδιακά το Στρατό τους και οι μονάδες του τακτικού τους στρατού ενισχύονται αργά αλλά σταθερά με περισσότερους άνδρες αν και οι ελλείψεις σε υλικά είναι τεράστιες ενώ παρενοχλούν συνεχώς τα ελληνικά τμήματα στη γραμμή που αυτά έχουν καταλάβει από τη Νικομήδεια και την Προύσα και από την Πάνορμο μέχρι το Αϊδίνιο και το Ουσάκ. Όλα δείχνουν ότι ο Κεμάλ δεν έχει καμία πρόθεση να ανεχτεί όσα επιβλήθηκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με τη Συνθήκη των Σεβρών και  εντείνει τις προσπάθειές του να ενισχύσει το στρατό του με άνδρες, υλικά και εξοπλισμό για να μπορέσει να αντισταθεί εναντίον του Ελληνικού Στρατού που είναι και ο σοβαρότερος κίνδυνος.

H κατάσταση το 1920 στη Μικρά Ασία με τα Στενά να αποτελούν έδαφος υπό Διεθνή Κυριαρχία, την Ιταλική ζώνη κατοχής στη νοτιοδυτική Μικρασία και τη Γαλλική ζώνη στην Κιλικία.

Το εκλογικό αποτέλεσμα στην Ελλάδα φέρνει και τη δυσαρέσκεια των Μεγάλων Δυνάμεων και σταδιακά η Γαλλία αποσύρεται από την Κιλικία και η Ιταλία από τη νοτιοδυτική Τουρκία με την Αγγλία να μην παράσχει οικονομικές διευκολύνσεις προς την Ελλάδα ενώ οι Σοβιετικοί ενισχύουν τον Κεμάλ με χρήματα και εξοπλισμό.

Η Ελληνική Κυβέρνηση υπό το Γούναρη, αντιλαμβάνεται καθυστερημένα ότι η Μικρασιατική Εκστρατεία δε μπορεί να τελειώσει επειδή έτσι απλά το έταξαν οι Βασιλικοί στις εκλογές με αποτέλεσμα να αποφασίζουν τη συνέχιση της εκστρατείας με σκοπό την ήττα τον κεμαλικών δυνάμεων  το συντομότερο δυνατόν ώστε να μπορέσουν να προχωρήσουν σε αποστράτευση του μεγαλύτερου όγκου του στρατού, όπως είχαν υποσχεθεί πολιτικά.

Επιχειρήσεις που έγιναν το Δεκέμβριο του 1920 και το Μάρτιο του 1921 αποτυγχάνουν παταγωδώς και η ηγεσία της Στρατιάς Μικράς Ασίας , από το επιτελείο της και αρκετοί εκ των ανώτερων αξιωματικών στα επιτελεία των Σωμάτων Στρατού, είναι ανεπαρκείς διοικητές μεγάλων σχηματισμών. Οι αποστρατεύσεις Βενιζελικών στελεχών και μάλιστα ικανών, απόρροια του Διχασμού όπως αντίστοιχα είχαν πράξει και οι Βενιζελικοί όσο ήταν στην εξουσία έναντι Βασιλικών αξιωματικών. Η επιστράτευση που κηρύσσει η Κυβέρνηση Γούναρη τον Μάρτιο του 1921 δεν γίνεται ούτε γρήγορα ούτε αποδίδει τα μέγιστα ενώ η Κυβέρνηση σιωπηλά αποδέχεται τη φυγοστρατία και τους λιποτάκτες μη επιβάλλοντας πειθαρχία.

Ο Ελληνικός Στρατός προσπάθησε να επεκτείνει την κυριαρχία του στη Δυτική Μικρά Ασία από τις περιοχές που κατείχε γύρω από την Προύσα, από την Πάνορμο μέχρι το Παλαιόκαστρο ( Μπαλίκεσιρ) και το Ουσάκ, πιο ανατολικά προς το Αφιόν, την Κιουτάχεια και  το Δορύλαιο ( Εσκί Σεχίρ) και στην προσπάθειά του αυτή να καταφέρει να επιτύχει μία αποφασιστική νίκη έναντι του Τουρκικού Στρατού ο οποίος δε βρισκόταν σε καθόλου καλή κατάσταση έχοντας στρατό όχι περισσότερο του Ελληνικού και κατώτερο εξοπλισμό αλλά καλύτερο σώμα αξιωματικών και δη επιτελικών πράγμα που τους επιτρέπει να εκμεταλλευτούν την ανεπάρκεια των αντίστοιχων Ελλήνων σε βασικά ζητήματα και να αποφύγουν την καταστροφή του Τουρκικού Στρατού κατά τις μάχες στην Κιουτάχεια και αργότερα στο Εσκί Σεχίρ.

Η επέκταση της ελληνικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασίας έως και τον Αύγουστο του 1921/ Διακρίνεται το σιδηροδρομικό δίκτυο της Μικράς Ασίας την εποχή εκείνη το οποίο και έπαιζε καθοριστικό ρόλο στις επιχειρήσεις και για τις δύο πλευρές.

Παρά την προχώρηση και τις νίκες του Ελληνικού Στρατού στην Κιουτάχεια και το Δορύλαιο(Εσκί Σεχίρ), ο αντικειμενικός σκοπός της  Στρατιάς Μικράς Ασίας δεν έχει επιτευχθεί  δηλαδή, της καταστροφής μεγάλου μέρους των τουρκικών δυνάμεων με αποτέλεσμα να υπάρχουν δύο επιλογές, είτε η οπισθοχώρηση και η ανάληψη νέας αμυντικής γραμμής στη ζώνη της Σμύρνης, είτε η συνέχιση της εκστρατείας προς την Άγκυρα για την κατάληψη της πόλης και άρα του συνόλου της σιδηροδρομικής γραμμής από τη Σμύρνη μέχρι την Άγκυρα.

Η στρατιωτική ηγεσία της Ελλάδας με προεξάρχοντα τον Παπούλα, Διοικητή της Στρατιάς Μικράς Ασίας,  είναι χαρακτηριστικό ότι έχει σοβαρό έλλειμμα αντίληψης της κατάστασης και δεν έχει σαφές σχέδιο για την πορεία του συνόλου των επιχειρήσεων για το καλοκαίρι του 1921 και τους στόχους της Στρατιάς αφού η προέλαση του Στρατού σταματά τον Ιούλιο μέχρι να αποφασιστεί η προέλαση προς το Σαγγάριο.

Και όταν αυτή αποφασίζεται, δεν έχουν συγκεντρωθεί τα απαραίτητα εφόδια για την προέλαση αυτή και έχουν υποτιμηθεί οι δυνατότητες του αντιπάλου με αποτέλεσμα να μη συμμετέχει ο μέγιστος δυνατός αριθμός μονάδων που θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στην εκστρατεία προς το Σαγγάριο με αποτέλεσμα η Στρατιά να κατευθυνθεί ανατολικά χωρίς τη μέγιστη ισχύ της. Η δε προέλαση της Στρατιάς προς το Σαγγάριο με τον ελιγμό εκ της Αλμυράς Ερήμου για το Β’ Σ.Σ. και των υπόλοιπων δύο Σωμάτων Στρατού αφού διέβαιναν το Σαγγάριο στη νότια ροή του. Ο ελιγμός είχε σκοπό να υπερκεράσει την κυρίως οχυρωμένη τοποθεσία επί του ποταμού που είχαν στήσει οι Τούρκοι και με κίνησει από τα νοτιοδυτικά προς βορειοανατολικά να ανατρέψουν τον αντίπαλο και στη διάρκεια της κίνησης να κυκλωθεί μέρος των τουρκικών δυνάμεων και να καταστραφεί. Αντικειμενικός σκοπός, η κατάληψη της Άγκυρας και η εκδίωξη των Τούρκων από την περιοχή.

Παρά τα αρνητικά της επιχείρησης που αναφέρθηκαν επιγραμματικά παραπάνω, η Στρατιά Μικράς Ασίας κίνησε με το βλέμμα ανατολικά με τους άνδρες της ΙΧ Μεραρχίας Πεζικού να διαβαίνουν την Αλμυρά Έρημο και τους υπόλοιπους αξιωματικούς και οπλίτες της Στρατιάς να προχωρούν βάση του σχεδίου. Αφήνοντας την VII Μεραρχία στη δυτική όχθη του ποταμού Σαγγάριου για παλγιοκάλυψη, το σύνολο της Στρατιάς απλώθηκε στο μέτωπο από το Γιλντίζ Ντάγ έως ανατολικότερα του Μανγκάλ Ντάγ  το οποίο φύλασσε η τουρκική 5η Μεραρχία με εφεδρεία της την 4η υπό τη διοίκηση του τουρκικού 2ου Σώματος Στρατού.

Πριν την έναρξη της μάχης, η Στρατιά Μικράς Ασίας δεν έχει πετύχει με τον υπερκερωτικό της ελιγμό αιφνιδιασμό αφού οι Τούρκοι εκτελούσαν τακτικότατη αναγνώριση με τις μεραρχίες Ιππικού που διέθεταν καθ΄όλη τη διάρκεια της προέλασης των ελληνικών μονάδων ανατολικά ενώ είχαν προλάβει να οχυρώσουν σε ένα ικανό βάθος και την πλευρά τους από το Γλιντίζ Ντάγ έως το Μανγκάλ Ντάγ.

Το Β’ Σώμα Στρατού, φτάνοντας στη θέση που του υποδείχθηκε δεν έχει μπροστά του καμία οχυρωμένη τοποθεσία παρά τις αδύναμες να το συγκρατήσουν σε περίπτωση επίθεσής 3η και 2η Μεραρχίες Ιππικού. Οι Έλληνες επιτελείς δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν εκταθεί πέραν των ορίων της τουρκικής αμυντικής τοποθεσίας ενώ αντίστοιχα και οι Τούρκοι δεν αντιλαμβάνονται εγκαίρως ότι το Β’ Σώμα Στρατού έχει βρεθεί πέραν του Μανγκάλ Ντάγ.

Σε περίπτωση που το Β’ Σώμα Στρατού επιτιθόταν κατευθείαν, μετά από άμεση αναγνώριση της περιοχής με παράλληλη αγκίστρωση των τουρκικών μονάδων επί της κύριας αμυντικής τοποθεσίας που βρίσκονταν από τα υπόλοιπα δύο Σώματα Στρατού, θα σήμαινε ότι το Μανγκάλ Ντάγ θα υπερκεραζόταν νωρίς από τη ΧΙΙΙη Μεραρχία και το Κάλε Γκρότο θα έπεφτε πολύ πιο εύκολα από ότι έγινε στην πραγματικότητα αφού ένα ολόκληρο ελληνικό Σώμα Στρατού θα κινούνταν  στο άκρο της τουρκικής διάταξης απειλώντας άμεσα τις οδούς ανεφοδιασμού της Τουρκικής Στρατιάς.

Η κίνηση της Στρατιάς Μικράς Ασίας μέσω της Αλμυράς Ερήμου για την υπερκέραση των Τούρκων. Διακρίνεται η πορεία του Β’ Σ.Σ. η οποία κατέληξε ανατολικότερα του άκρου της αμυντικής τοποθεσίας των Τούρκων στο Μανγκάλ Ντάγ ενώ μπροστά του δεν υπήρχε οχυρωμένη τοποθεσία και επαρκείς τουρκικές δυνάμεις για να το αναχαιτίσουν.

Φυσικά, οι Τούρκοι θα μετακινούσαν τις εφεδρικές τους μονάδες για να ανακόψουν το Β’ Σώμα Στρατού αλλά η μετωπική πίεση των άλλων δύο Σωμάτων είναι πιθανό ότι θα έφερνε την τουρκική διοίκηση σε πάρα πολύ δύσκολη θέση αφού αν οι αντεπιθέσεις της αποτύγχαναν και το Β’ Σ.Σ. έκοβε τις συγκοινωνίες, μεγάλο μέρος του Τουρκικού Στρατού θα βρισκόταν υπό κύκλωση και άρα καταστροφή. Ο Κεμάλ θα βρισκόταν στο ίδιο σημείο που βρέθηκε μετά την πτώση του Κάλε Γκρότο, πολύ πιο γρήγορα με πολύ πιο δύσκολη κατάσταση γι τον ίδιο από ότι έγινε στην πραγματικότητα.

Τυχόν απόφαση υποχώρησης από την Άγκυρα και με μέρος του Τουρκικού Στρατού να έχει απωλεσθεί κατά τη μάχη του Σαγγάριου, η Ελληνική Στρατιά θα έμπαινε στην Άγκυρα και θα κατείχε πλέον όλη τη σιδηροδρομική γραμμή από τη Σμύρνη έως την Άγκυρα εξασφαλίζοντας μία πολύ καλή οδό ανεφοδιασμού εν όψη του επερχόμενου χειμώνα.

Ο Κεμάλ θα υποχωρούσε προς την Καισάρεια και θα επιχειρούσε να κρατήσει ένα μέτωπο προς το Αφιόν, το Ικόνιο και τον Άλυ ποταμό ενώ η ήττα στην Άγκυρα θα είχε σοβαρό πλήγμα και πολιτικά με το στρατό του να είναι πλέον όντως στο όριο της κατάρρευσης. Πιθανή ελληνική προσπάθεια για επίθεση προς τον Πόντο και συνένωσης με τους Πόντιους αντάρτες ή προέλασης νοτίως του Αφιόν προς το Ικόνιο, πιθανότατα να ανάγκαζε τον Κεμάλ να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αφού θα απειλούνταν με πλήρη καταστροφή το τουρκικό κράτος αφού υπήρχαν ενεργά μέτωπα και στα ανατολικά του με τους Αρμένιους και η κατάσταση με τις ζώνες κατοχής δεν ήταν εξασφαλισμένη, με απρόβλεπτες συνέπειες για όλη τη Μικρά Ασία.

Η κατοχή της σιδηροδρομικής γραμμής από τη Σμύρνη μέχρι την Άγκυρα, θα έδινε σαφή πλεονεκτήματα στην ελληνική πλευρά η οποία θα μπορούσε να φτάσει πλέον στον Πόντο και τους αντάρτες του ή και προς το Ικόνιο και να απειλήσει πλέον ευθέως την ίδια την ύπαρξη του Τουρκικού κράτους στη Μικρά Ασία.

Η πραγματικότητα έγραψε όμως ότι ξξαπολύθηκε η επίθεση κατά της πρώτης αμυντικής και έπειτα της δεύτερης αμυντικής τοποθεσίας των Τούρκων ανατολικά του Σαγγάριου και για ακόμα μία φορά, ποτάμια αίματος χύνονται με τους Έλληνες στρατιώτες να προσπαθούν να εκπορθήσουν τους οχυρωμένους Τούρκους από τις θέσεις τους ακόμα και με τη λόγχη. Γιλντίζ Ντάγ, Τσάλ Ντάγ, Τουρμπέ Τεπέ, Μανγκάλ Ντάγ, Γιαπάν Χαμάμ, Αρντίζ Ντάγ, υψώματα Πολατλί και φυσικά το Κάλε Γκρότο, συνιστούν αφιλόξενα μέρη του μικρασιατικού οροπεδίου  στα οποία η Στρατιά Μικράς Ασίας θα έχει απώλειες με βάση τη ΔΙΣ:

·         3.677 νεκρών αξιωματικών και οπλιτών

·         18.869 τραυματιών αξιωματικών και οπλιτών

·         354 αγνοούμενων

Η επίθεση κατά της τρίτης και τελευταίας γραμμής άμυνας των Τούρκων δε θα εξαπολυθεί ποτέ ενώ θα μπορούσαν να είχαν έρθει επιπλέον ενισχύσεις όπως ήταν η Ανεξάρτητη Μεραρχία και 2 επιπλέον Συντάγματα από αλλού ενώ διεξάγονταν οι μάχες για τη δεύτερη τουρκική αμυντική γραμμή και να συνεχιζόταν η επίθεση παρά την πίεση που ασκούσαν οι Τούρκοι μέσω των αντεπιθέσεών τους οι οποίες όμως απέτυχαν.

Το άρθρο αυτό είναι αφιερωμένο στη μνήμη, για την επέτειο των 100 χρόνων από τη μάχη του Σαγγάριου…

στους απλών αξιωματικών και οπλιτών της Στρατιάς Μικράς Ασίας που πολέμησαν με τον καλύτερό τους εαυτό στα αφιλόξενα μέρη ανατολικά του Σαγγάριου ξέροντας ότι ήταν πολύ κοντά στο να επιτύχουν τους σκοπούς της Επανάστασης που είχε ξεκινήσει πριν από ακριβώς 100 χρόνια και παρά τα λάθη της ηγεσίας και τις κακουχίες του πολέμου και του λειψού εφοδιασμού, έδωσαν τα πάντα με το βλέμμα τους στραμμένο ανατολικά, πολεμώντας ένα δύσκολο εχθρό που επί εκατονταετίες πολεμά το Έθνος.

Μπορούσαν και άξιζαν, να είχαν κερδίσει εκείνη τη μάχη του Αυγούστου, χρέος και των επόμενων είναι να συνεχίσουν να έχουν το βλέμμα τους στραμμένο ανατολικά, μέχρι την ολοκλήρωση της Επανάστασης.

ΠΟΛΙΤΙΚΟΛΟΓΙΕΣ

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ

Κύρια Θέματα

ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΓΟΡΩΝ

Κάθε μέρα μαζί