Η Συνθήκη της Λωζάνης απέδωσε τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου στην Ελλάδα πλην μερικών νησιών, πολύ λίγων τον αριθμό, τα οποία απέδωσε στην Τουρκία και κατονομάζονται στη συνθήκη, όπως η Ίμβρος και η Τένεδος.
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων στη Λωζάνη, ο Μουσταφά Κεμάλ και ο Ισμέτ, ζητούσαν από το Βενιζέλο να περιέλθουν τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου υπό την κυριαρχία της Τουρκίας και μαζί με αυτά να τους παραδοθεί και ο Ελληνικός Στόλος. Παρά της προσπάθειες των Ελλήνων διαπραγματευτών, οι Τούρκοι ήταν ανένδοτοι στις θέσεις τους αυτές αφού είχαν τον αέρα του νικητή.
Σε αυτές τις απαιτήσεις του Κεμάλ μπορούμε να εντοπίσουμε και κάτι πολύ σημαντικό το οποίο ισχύει διαχρονικά ως προς τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Έλεγχο επί των νήσων αποκτά κανείς μόνο αν έχει τη δυνατότητα να στείλει πλοία σε αυτά και να τα καταλάβει ή να αμυνθεί των νησιών αυτών. Δεν έχει σημασία ποιος ελέγχει τις εγγύς μικρασιατικές ακτές. Πολλάκις αποδείχθηκε ότι κρατικές οντότητες με ισχυρό ναυτικό μπόρεσαν να ελέγξουν τα νησιά πλήρως όπως η Αθήνα, η Βενετία και η Γένουα, το Αυτοκρατορικό ναυτικό και πολλοί άλλοι.
Το Ναυτικό εξασφαλίζει την κατοχή των νήσων αφού μπορεί να μεταφέρει εφόδια και άνδρες στα νησιά και να καταναυμαχήσει τον υποψήφιο αντίπαλο σε μέρη που γνωρίζει καλύτερα από τον όποιο κάτοχο της μικρασιατικής ακτής. Με βάση τα παραπάνω, γίνεται κατανοητό ότι άποψη ότι τα νησιά πρέπει να ελέγχει όποιος ελέγχει την μικρασιατική ακτή λόγο εγγύτητας είναι πλήρως λανθασμένη.
Η επιμονή του Κεμάλ στην Λωζάνη για την παράδοση του Πολεμικού Ναυτικού ως αποζημίωση, θα στερούσε την Ελλάδα από το βασικό αμυντικό της όπλο στο Αιγαίο με τα νησιά να έμεναν έρμαια των Τούρκων.Τελικά, συμφωνήθηκε να παραδοθούν στη γείτονα χώρα η Ίμβρος και η Τένεδος, καθώς επίσης και να αποστρατιωτικοποιηθούν μερικώς τα νησιά μας που βρίσκονται στο ανατολικό Αιγαίο. Η Ελλάδα αρνήθηκε την παράδοση του στόλου και ως αντίμετρο δόθηκε στην Τουρκία το τρίγωνο στο Κάραγατς το οποίο οι τότε στρατιωτικοί θεωρούσαν ότι, ούτως ή άλλως, δεν θα μπορούσε να κρατηθεί από τους Τούρκους σε περίπτωση πολέμου.
Η μη παρουσία στρατιωτικών μονάδων στα νησιά δεν πείραζε ιδιαίτερα την Ελλάδα από τη στιγμή που τα στενά θα έμπαιναν σε καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης και ο Τουρκικός στόλος δεν αποτελούσε φόβητρο για τον Ελληνικό. Αυτό άλλαξε μαζί με τη στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό οπότε η Ελλάδα στρατιωτικοποίησε τα νησιά βαπτίζοντας της μονάδες σε αυτά ως εθνοφυλακή την οποία τα νησιά έχουν δικαίωμα να διαθέτουν.
Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι ο έλεγχος των νησιών δεν εξαρτάται από την απόστασή τους από την ηπειρωτική χώρα αλλά από το αν η Ελλάδα έχει Ναυτικό να τα υπερασπίσει. Η επένδυση των Τούρκων στο ναυτικό τους με το βλέμμα στο Αιγαίο είναι ακριβώς γι αυτό το λόγο. Γνωρίζουν ότι αν δεν καταφέρουν να εξέλθουν από τα στενά και να αποβιβαστούν στα νησιά με κανονική απόβαση (οι αεραποβάσεις δεν έχουν τύχη αν δεν αποβιβαστεί στα νησιά με πλωτά μέσα μεγάλος όγκος πεζοναυτών) δε θα τα ελέγξουν ποτέ, ούτε θα νικήσουν τον Ελληνικό στόλο.
Θέσεις όπως το ότι τα νησιά δε μπορούν να προστατευτούν γιατί είναι μακριά από την ηπειρωτική χώρα και εγγύτερα στις τουρκικές ακτές, δεν έχουν θέση στην ελληνική πραγματικότητα.
Μακριά είναι τα νησιά για εκείνον που θέλει να εκτελέσει αποβατική ενέργεια και όχι για τον αμυνόμενο που έχει ήδη μονάδες πάνω τους και ικανό στόλο που ελέγχει τη θάλασσα γύρω τους ή μπορεί να επιβάλει απαγόρευση πλεύσης γύρω τους. Ο επιτιθέμενος θα χρειαστεί να φέρει τα πλοία και τα αρματαγωγά του, να τα φορτώσει και να τα στείλει να διανύσουν την θαλάσσια απόσταση είτε των 3 είτε των 6 είτε των 16 ναυτικών μιλίων μέχρι την ακτή του όποιου νησιού. Στην ακτή θα τους περιμένει καταιγισμός από βλήματα και πυρά και αν η αεροπορία τους δεν έχει έστω τοπική αεροπορική υπεροχή, τα αποβατικά θα καταλήξουν στον πάτο του Αιγαίου.
Για παράδειγμα, οι Άγγλοι το 1982 δε δίστασαν να αποστείλουν σε μία απόσταση 12.000 και πλέον χιλιομέτρων από το μητροπολιτικό τους έδαφος , το στόλο και τους πεζοναύτες τους στα Φώκλαντ για να τα υπερασπιστούν και παρά τις αναμενόμενες απώλειες που υπέστησαν από τους Αργεντινούς, το κατάφεραν. Δεν θεώρησαν ότι τα νησιά είναι μακριά και άρα αδυνατούν να τα υπερασπιστούν γιατί πολύ απλά είχαν στόλο για να εκτελέσουν άμυνα γύρω τους.
Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και του Καστελόριζου. Γι αυτό στην Λωζάνη ο Κεμάλ επέμενε να του παραδοθεί ο Ελληνικός στόλος, καθώς η κυριαρχία του στο Αιγαίο εμποδιζόταν από την ύπαρξή του. Το ρητό ότι “Έχουμε πατρίδα όσο έχουμε πλοία στη θάλασσα” είναι κομμένο και ραμμένο στην ελληνική πραγματικότητα στο Αιγαίο. Το Καστελόριζο βρίσκεται πιο κοντά στον Ελληνικό Στόλο, ο οποίος ξεκίνησε να ενδυναμώνεται.
Η Τουρκία με τις κινήσεις της και την ρητορική της προσπαθεί να αποκόψει, έστω και δια της διπλωματικής και νομικίστικης οδού, τα νησιά στα ανατολικά από το υπόλοιπο Αιγαίο και την ηπειρωτική χώρα αναίμακτα, βρίσκοντας πατήματα στις φοβίες των εγχώριων καλοθελητών (ΕΔΩ). Πρακτικά όμως αυτό δε μπορεί να συμβεί, παρά μόνο αν οι Τουρκικές αεροναυτικές δυνάμεις καταφέρουν να κατανικήσουν τις αντίστοιχες ελληνικές, τουτέστιν μόνο με στρατιωτική σύρραξη.
Το αν η Τουρκία αποφασίσει ότι δεν θα έχει το αποτέλεσμα που θέλει στο Αιγαίο μέσω της διπλωματίας και προχωρήσει στην παραβίαση Ελληνικού ζωτικού χώρου με ό,τι αυτό συνεπάγεται, θεωρώντας πως έχει περιθώρια κινήσεων, μέχρι της Αμερικανικές εκλογές, μένει να το δούμε στην πράξη.
