Πύρ ή φωτιά είναι η ονομασία ενός εκ των στοιχείων της φύσης το οποίο μας προσφέρει πολλά, αλλά γίνεται επικίνδυνο όταν είναι ανεξέλεγκτο ειδικότερα δε όταν ωθείται από τη δύναμη ενός έτερου ακόμα στοιχείου της φύσης, του ανέμου. Μία φωτιά η οποία  έχει καύσιμη ύλη μπροστά της και τρέχει με πάνω από 7-8 μποφόρ αέρα, δε σταματιέται  ότι μέσα πυρόσβεσης και να διαθέτει κανείς πόσο μάλλον αν ο άνεμος εκτός από δυνατός είναι και μεταβλητής κατεύθυνσης.

Αυτό όμως δε συμβαίνει πάντα, πόσο μάλλον όταν η φωτιά προχωρά πιο αργά γιατί η καύσιμη ύλη της είναι περιορισμένη  και φυσικά δεν υπάρχει αέρας δυνατότερος να την  τροφοδοτήσει. Όσο πιο αργά, τόσο μεγαλύτερος και ο χρόνος αντίδρασης των ικανών σε αριθμό και μέσα πυροσβεστικών δυνάμεων για να μπορέσουν να την περιορίσουν χρησιμοποιώντας τα μέσα τους και να την καταστείλουν τελικά με τις μικρότερες δυνατές καταστροφές.

Οργάνωση εδάφους

Στην περίπτωση των καταστροφών που συνέβησαν τις τελευταίες αρκετές μέρες στην Ελλάδα και κυρίως στην περιοχή της Βόρειας Ευβοίας  έχουν πολλά μελανά σημεία ως προς αυτά που έπρεπε να είχαν γίνει προ των καταστροφών και κατά τη διαχείριση των καταστροφών. Ως προς τη διαχείριση τα ζητήματα έχουν να κάνουν με όσα έπρεπε να έχουν γίνει από πριν και αυτά έχουν να κάνουν με τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, εργασία που απαιτεί χρηματοδότηση προφανώς, καθάρισμα των ήδη υπαρχόντων αντιπυρικών ζωνών, καθάρισμα των δασών και κλάδεμα δέντρων όπου χρειάζεται και πολλές άλλες εργασίες τέτοιου είδους. Όλες αυτές οι εργασίες απαιτούν χρήματα. Αν δε διατίθενται χρήματα, τότε τίποτα δε μπορεί να διεκπεραιωθεί ενώ το χάος μεταξύ του τι ισχύει και τι όχι, ποιος έχει τις ευθύνες και αρμοδιότητες και ποιες(Δήμοι, Δασαρχεία, Περιφέρειες), εντείνει το πρόβλημα κατά πολύ.

Όλα αυτά βέβαια είναι προβλήματα που ταλανίζουν εδώ και δεκαετίες το νεοελληνικό κράτος και όχι τωρινά ζητήματα αλλά κανένα από αυτά δεν έχει λυθεί  πλήρως από τους υπευθύνους. Παρ’ όλα αυτά, δε σημαίνει ότι η επικράτεια στερείται έργων για αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων και στην περίπτωση αυτή θα πάμε στο πεδίο της καταστροφής, τη Βόρεια Εύβοια,  όπου με μία απλή εποπτεία από το Google Earth το οποίο έχει εικόνες προ της καταστροφής στην περιοχή που οριοθετείται από το τρίγωνο Ροβιές-Κεχριές-Λίμνη, περιοχή που έδρασε τις πρώτες μέρες η πυρκαγιά, διαπιστώνει κανείς ότι υπήρχαν αντιπυρικές ζώνες μέσα στα πραγματικά πυκνά δάση της περιοχής.

Περιοχή Ροβιές-Κεχριές-Λίμνη: Με τους κύκλους σημειωμένες μερικές εκ των εμφανών αντιπυρικών ζωνών με αρκετό πλάτος σε αρκετές περιπτώσεις.

Επίσης, το ανάγλυφο διακόπτεται από χωράφια, συστάδες με ελιές και ρέματα τα οποία στις όχθες τους έχουν πλατάνια που καίγονται δυσκολότερα σε γενικές γραμμές από ότι το πεύκο το οποίο είναι  η καλύτερη δυνατή καύσιμη ύλη. Εφόσον υπήρχαν κάποια αντιπυρικά έργα στην περιοχή, η φωτιά έπρεπε να αντιμετωπιστεί εξ αρχής δυναμικά σε εκείνο το σημείο, πράγμα που δεν έγινε με τα γνωστά αποτελέσματα.

Οι ήδη έτοιμες αντιπυρικές ζώνες και η εναλλαγή δάσους -χωραφιών και ανοιχτού πεδίου προσφέρεται για αντιπυρική δράση  και ακόμα καλύτερη δυνατότητα περιορισμού της φωτιάς με σκοπό την κατάσβεσή της. Για να γίνει όμως αυτό σε εκτεταμένο μέτωπο χρειάζεται να επανδρωθούν επαρκώς οι ζώνες αυτές και εδώ εισερχόμαστε στο βασικότερο παράγοντα  του ζητήματος το οποίο είναι το..

Ανθρώπινο Δυναμικό

Η Πυροσβεστική μαζί με τους εθελοντές πυροσβέστες με βάση τα επίσημα στοιχεία είναι περίπου 17.000 άτομα τα οποία όπως είναι λογικό, δεν αρκούν για να καλύψουν ταυτόχρονα πολλά μέτωπα πυρκαγιών αφού τα πολλά μέτωπα σημαίνουν και μεγάλη διάσπαση των δυνάμεων, όπου δυνάμεις εννοούνται άνθρωποι και μέσα.

Όταν μάλιστα ένα μέτωπο εκτείνεται σε μήκος πάρα πολλά χιλιόμετρα και σε δύσκολο έδαφος, τότε οι διατιθέμενες δυνάμεις σε ένα μέτωπο δε μπορούν να είναι πολλές  από αυτές που έχει θεωρητικά η πυροσβεστική περιλαμβανομένων των εθελοντών ενώ η πολιτική προστασία δεν έχει ούτως ή άλλως μεγάλους αριθμούς και δεν είναι η πυρόσβεση η δουλειά της.

Στη δεύτερη μεγάλη αναζωπύρωση στη Βαρυμπόμπη η οποία εξελίχθηκε πολύ γρήγορα σε ένα τεράστιο μέτωπο από τους Θρακομακεδόνες μέχρι την Ιπποκράτειο Πολιτεία και  από τις Αδάμες μέχρι τις Αφίδνες, το διαθέσιμο προσωπικό και μέσα είναι λογικό ότι δε μπορούν να βρίσκονται παντού.  Ένα μέτωπο μάλιστα φωτιάς δεν είναι μόνο το ίδιο το μέτωπο αλλά και οι εστίες που δημιουργεί πιο μπροστά από το ίδιο λόγω της μεταφοράς των καυτρών από τον αέρα και της αυτοανάφλεξης των κάθε είδους δένδρων, χόρτων κτλ. από τη μεγάλη και απότομη μεταφορά θερμότητας προς αυτά που προκαλεί το κυρίως μέτωπο ενώ όταν διαβεί  μία περιοχή, εστίες συνεχίζουν να καίνε.

Ταυτόχρονα, οι κινήσεις των πυροσβεστών απαιτούν μεγάλη αντοχή από πλευράς φυσικής κατάστασης καθώς όσο η ώρα περνά και η φωτιά δεν ελέγχεται, η κούραση αρχίζει να συσσωρεύεται  αφού απαιτείται , το άπλωμα των μανίκων, χρησιμοποιούνται φτυάρια, ανεβαίνουν σε δύσβατα μέρη και μονοπάτια, κόβουν δέντρα και κλαδιά, χρειάζεται να διαβούν φράχτες και πολλά άλλα τα οποία καταναλώνουν ενέργεια.

Σε αυτό το σημείο, οι εθελοντές πολίτες που βρίσκονται στο σημείο, και πάντα υπάρχουν εθελοντές πολίτες είτε της περιοχής στην οποία υπάρχει η πυρκαγιά και θέλουν να προστατέψουν τις περιουσίες τους, είτε έχουν μεταβεί από άλλες περιοχές για να συνδράμουν στην κατάσβεση, συμπληρώνουν τους αριθμούς εκτελώντας τις λεγόμενες “χαμαλοδουλειές” όπως είναι το να ξεδιπλώσουν και κουβαλήσουν μάνικες, να αναλάβουν να σβήσουν μικρές εστίες, να επιτηρήσουν μία περιοχή, κόψουν δέντρα, μεταφέρουν εξοπλισμό και πολλά άλλα.

Η μή ύπαρξη των ανθρώπων αυτών σε αρκετές περιπτώσεις θα επέφερε την κατάρρευση του μετώπου όχι λόγω ανικανότητας των πυροσβεστών να εκτελέσουν το καθήκον τους αλλά επειδή δεν υπάρχει ο απαραίτητος αριθμός ατόμων αφού δε μπορούν να βρίσκονται παντού όπως και είναι λογικό με τα απαραίτητα βέβαια μέσα και εργαλεία. Για να δείξουμε με ένα ακόμα πιο παραστατικό τρόπο το γιατί χρειάζεται πολύς κόσμος για να αντιμετωπίσει μία μεγάλη πυρκαγιά, δείτε το παρακάτω πολύ χαρακτηριστικό βίντεο στο οποίο οι  πολίτες υποστηρίζουν επαρκώς  τους πυροσβέστες που βρίσκονται στο χωριό και  η δράση όλων αποδίδει καρπούς.

Η ύπαρξη λοιπόν ενός ικανού αριθμού ατόμων διευκολύνει το έργο της κατάσβεσης και μάλιστα είναι ακόμα πιο επιτακτική η ανάγκη για αριθμό ατόμων όταν χρειάζονται να γίνουν εργασίες για τη δημιουργία έκτακτων αντιπυρικών ζωνών σε περιοχή στην οποία αναμένεται να φθάσει το μέτωπο της φωτιάς. Μία τέτοια εργασία απαιτεί να κοπούν δέντρα, να καθαριστούν χορτάρια και να υπάρχει κόσμος πίσω από αυτή όταν έρθει η φωτιά για αν σβήσει εστίες ενώ η πυροσβεστική με τα μέσα της θα επικεντρωθεί στις μεγαλύτερες εστίες. Ανάλογη λογική κυριαρχεί και στις ήδη υπάρχουσες αντιπυρικές ζώνες αφού για να είναι αποτελεσματικές, χρειάζεται κόσμος να μπορεί να βρίσκεται εκεί ΄σωτε να κατασβέσει εστίες.

Η προσπάθεια της πυροσβεστικής να μη διαβεί η φωτιά από τις Αφίδνες και το Κρυονέρι, την Εθνική οδό προς τα ανατολικά στο Πευκόφυτο, Άγιο Στέφανο, Καπανδρίτι, Μαλακάσα κτλ. με την Εθνική Οδό να είναι μία ήδη υπάρχουσα αντιπυρική ζώνη πλάτους αρκετών δεκάδων μέτρων, απαιτούσε και μεγάλες δυνάμεις για την προστασία της αφού το μήκος της θα μπορούσε να αγγίξει και τα 18 χλμ. περίπου αν η φωτιά έφτανε ταυτόχρονα με όλο το μήκος του μετώπου της στην Εθνική Οδό.

Μήκος μετώπου επί της Εθνικής Οδού

Όλο αυτό το μήκος ενώ υπάρχουν μέτωπα σε Βαρυμπόμπη-Θρακομακεδόνες, επί της Πάρνηθας και στην Ιπποκράτειο Πολιτεία και Δροσοπηγή, απλά δε μπορεί να καλυφθεί με 500-1.000 άτομα. Χρειάζεται μεγάλη μάζα ανθρώπων και μέσων τόσο για να καλυφθούν οι πυροσβεστικές δυνάμεις αλλά και για την επιτήρηση μίας τέτοιας μεγάλης αντιπυρκής ζώνης ενώ χρειάζονται μάζες κόσμου για να ανοιχτούν πολλές νέες αντιπυρικές ζώνες.

Οι πυρκαγιές δεν είναι κάτι που ταλανίζει τον κόσμο τα τελευταία 40 χρόνια, αφού ανέκαθεν υπήρχαν πυρκαγιές και ο κόσμος επιβίωνε. Στην Ελλάδα σε μεγάλες πυρκαγιές, πριν υπάρξει η κατάλληλη υποδομή και εκπαίδευση με τη συγκρότηση σώματος πυροσβεστικής, μαζεύονταν οι κάτοικοι, όσοι μπορούσαν, των χωριών οι πόλεων με τις τσάπες, τα φτυάρια, κλαδιά και πριόνια και αντιμετώπιζαν τις πυρκαγιές είτε με επιτυχία είτε χωρίς επιτυχία.

Το νόημα του παραπάνω είναι ότι από το να μην υπάρχει ο κόσμος, καλό είναι να  υπάρχει στο μέτωπο ακόμα και αν έχει μόνο τσάπες και φτυάρια αφού χρειάζεται για πάρα πολλές δουλειές.

Τι δεν έχει γίνει..

Η Ελλάδα μέχρι τώρα έχει τραγικά μικρό αριθμό εθελοντών  ο οποίος θα συνδράμει το Πυροσβεστικό Σώμα ενισχύοντας τους αριθμούς του την ίδια στιγμή που άλλες χώρες διαθέτουν δεκάδες χιλιάδες εθελοντές στις τάξεις τους ανάλογα πάντα με τον πληθυσμό τους ενώ στην Ελλάδα οι πολίτες με α πενιχρά τους μέσα συνδράμουν με φιλοτιμία τις Πυροσβεστικές δυνάμεις θέτοντας και δικά τους μέσα στη διάθεση της Πυροσβεστικής όπως αμάξια, τράκτορες,  δεξαμενές, βαριά μηχανήματα και άλλα.

Για να γίνει οργανωμένο σώμα εθελοντών, ξεχωριστό του υπάρχοντος που θα καλείται σε κάθε μεγάλη πόλη της χώρας όταν υπάρχει μεγάλη ανάγκη. Για να γίνει αυτό χρειάζεται οργάνωση και φυσικά κίνητρα για να επιτευχθεί ενώ η παρεχόμενη εκπαίδευση θα είναι αρκετή  για να δημιουργεί μία μάζα ατόμων που θα συνδράμει την τοπική Πυροσβεστική και φυσικά χρηματοδότηση και για την αγορά επιπλέον εξοπλισμού.

Οι εικόνες στη Βόρεια Εύβοια με πλήθος κατοίκων να προσπαθεί να υπερασπιστεί τα χωριά του παρακούοντας την εντολή για ολική εκκένωσή τους πράγμα που αποδείχθηκε σωτήριο για πολλές περιουσίες ανθρώπων, είναι ενδεικτικό του ότι κόσμος υπάρχει πρόθυμος να βοηθήσει σε τέτοιες περιπτώσεις, οργάνωση και εξοπλισμό θέλει.

Για να εκπαιδευτεί ο πληθυσμός ότι κάτι τέτοιο είναι χρήσιμο και αποτελεί ζήτημα φιλότιμου προς τους υπόλοιπους συνανθρώπους, μόνο η εκμάθηση των παιδιών από το σχολείο και η εκπαίδευσή τους σε τέτοια ζητήματα θα τα κινητοποιήσει και θα δημιουργήσει ένα τέτοιο σώμα. Αντί λοιπόν να μαθαίνουμε στα παιδιά για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση για την οποία τόσο πολύ καίγονται πολύ, θα ήταν χρησιμότερο να τα μάθουμε πρώτες βοήθειες και αρχές πυρόσβεσης, προστασίας από σεισμούς και καταστροφές με σοβαρότητα και επιμονή.

Ακόμα και χωρίς να υπάρχει το παραπάνω σύστημα μαζικά και εφόσον χρειάζονται αριθμοί ( manpower ), ποτέ κανένας δε ζήτησε από τους πολίτες το πιο απλό, να συγκεντρωθούν πολίτες που θέλουν να βοηθήσουν και είναι π.χ. 18-45 ετών χωρίς αναπνευστικά και καρδιακά προβλήματα σε συγκεκριμένα σημεία μέχρι την τάδε ώρα έχοντας υποχρεωτικά μαζί τους σακίδιο πλάτης με μπουκάλια νερού, μάσκα για τον καπνό, ένα φτυάρι-τσάπα, μία μπλούζα  και να μεταφερθούν με πούλμαν ή φορτηγά του στρατού και άλλων προς το μέτωπο της φωτιάς για να συνδράμουν την πυροσβεστική στην κατάσβεση.

Αν γινόταν τέτοια έκκληση για παράδειγμα στην Αθήνα για την αντιμετώπιση του μεγάλου μετώπου της φωτιάς της Βαρυμπόμπης, σίγουρα θα μαζεύονταν χιλιάδες νέοι  πολλοί από τους οποίους δε θα ήθελαν να διακινδυνέψουν το μεταφορικό τους μέσο, για να βοηθήσουν ενισχύοντας κατακόρυφα τους αριθμούς ανθρώπων.

Περί εκκενώσεων

Το κράτος καλά κάνει και στήσει ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης όπως το 112 για να ειδοποιεί μαζικά τους πολίτες του για επικίνδυνες καταστάσεις. Η καταστροφή στο Μάτι άλλωστε είναι ενδεικτική  του τι μπορεί να γίνει όταν φωτιά που κινείται με μεγάλη ταχύτητα συναντήσει εγκλωβισμένο κόσμο.

Όταν όμως δοθεί εντολή εκκένωσης, αυτό σημαίνει δύο πράγματα. Είτε ότι  το συγκεκριμένο σημείο πρέπει να εγκαταλειφθεί γιατί η φωτιά θα αποκόψει την πρόσβαση από και προς αυτό άρα όσοι μείνουν εντός θα καούν ζωντανοί, είτε ότι εκκενώνεις τον πληθυσμό και θα έλθει η Πυροσβεστική να αναλάβει την προστασία έτσι ώστε να μην έχει στα πόδια της πολίτες στους οποίους οι Πυροσβέστες πρέπει να έχουν το νού τους αν κινδυνεύουν ή όχι.

Στις φωτιές τώρα οι εκκενώσεις έδιναν και έπαιρναν με αρκετές περιπτώσεις να αφορούν χωριά τα οποία με το που πλησίαζε η φωτιά, δινόταν εντολή εκκένωσής τους από τους κατοίκους. Ο πολίτης που εκκενώνει το χώρο του και εγκαταλείπει την περιουσία του, από την οποία ζει τις περισσότερες φορές ο κάτοικος της επαρχίας, δεν είναι εύκολη όταν μάλιστα δεν έρχονται πυροσβεστικές δυνάμεις  για να προσπαθήσουν να ανακόψουν τη φωτιά, πράγμα που θα έχει σαν αποτέλεσμα την πλήρη καταστροφή.

Η ανυπακοή των πολιτών να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να μείνουν να τις υπερασπιστούν όσο μπορούν έδειξε ότι η τακτική της πλήρους εκκένωσης δεν είναι πάντα η ενδεδειγμένη λύση. Σε αρκετές περιπτώσεις υπήρξαν πολίτες που ενώ εγκατέλειψαν αρχικά τις εστίες τους, επέστρεψαν μετά από λίγο να σώσουν ότι σώζεται. Με βάση μάλιστα τα όσα προαναφέρθηκαν νωρίτερα, αν οι πολίτες είχαν εγκαταλείψει πλήρως πολλά σημεία, η Πυροσβεστική σε αυτά θα είχε να εκτελέσει ένα πολύ δύσκολο έργο αφού τα επιπλέον χέρια των πολιτών βοηθούν, όπως προεγράφη, πολύ τους Πυροσβέστες όταν αυτοί δεν είναι αρκετοί σε αριθμό.

Επομένως, η εντολή της πλήρους εκκένωσης θα πρέπει να λαμβάνεται με μεγαλύτερη ψυχραιμία αφού η περίπτωσης εκκένωσης του.. Γυθείου, μιάς μεγάλης πόλης, κρίθηκε τελικά αχρείαστη και προκάλεσε πανικό. Το σωστό θα ήταν να υπάρχει μία εντολή μερικής εκκένωσης η οποία θα προηγείται αυτής της πλήρους εκκένωσης και θα αφορά τους ηλικιωμένους ανθρώπους, τις γυναίκες και τα παιδιά όπως και τους ανθρώπους με προβλήματα υγείας και των ζώων ενώ οι υπόλοιποι, κατά βάση άνδρες, θα μπορούσαν να μείνουν να βοηθήσουν υπό τις διαταγές της Πυροσβεστικής, όπως συμβαίνει ούτως ή άλλως. Αν το μέτωπο υπερβεί το σημείο και κινδυνεύουν οι δυνάμεις αυτές με αποκοπή και εγκλωβισμό, οι πυροσβέστες έχουν την εμπειρία για να διατάξουν υποχώρηση από το σημείο όπως και συμβαίνει τις περισσότερες φορές.

Τα παραπάνω είναι αναγκαία από τη στιγμή που δεν υπάρχουν όπως γράψαμε παραπάνω, ικανοί αριθμοί για την αντιμετώπιση τέτοιων αναγκών. Αν υπήρχαν, τότε η εντολή πλήρους εκκένωσης θα ήταν απόλυτα ενδεδειγμένη αφού θα υπήρχε οργανωμένο σώμα να καλύψει. Οι χαοτικές και πολύ τραγικές καταστάσεις π.χ. στη Βόρεια Εύβοια και η απειλή του να καταστραφούν πλήρως οι περιουσίες από τις οποίες ζουν οι κάτοικοι της περιοχής  οδήγησε σε πολλές περιπτώσεις στην παραμονή τους  στα χωριά ή την επιστροφή τους και την υπεράσπισή αυτών, πολλές φορές με επιτυχία σε συνεργασία με την πυροσβεστική ή κα χωρίς αυτή. Δε μπορεί να λέγεται το αισχρό που λέχθηκε από τους κομματικούς  στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ότι  υπάρχουν “αρνητές εκκένωσης” σε αντιστοιχία με το “αρνητές εμβολιασμού” και ότι είναι “ψέκ”  επειδή δε θέλουν να εγκαταλείψουν τις περιουσίες τους άνθρωποι που αν τις χάσουν  δε θα έχουν στον ήλιο μοίρα τη στιγμή που δε βλέπουν καμία πυροσβεστική  για να τις υπερασπιστεί. Είναι ντροπή να λέγονται τέτοια πράγματα για ανθρώπους όπως ο παρακάτω:

Κάπου λοιπόν χρειάζεται μία επαναξιολόγηση του συστήματος των εκκενώσεων και της χρήσης του 112 το οποίο δε μπορεί επίσης να στέλνει μήνυμα στους πολίτες για ψίλου πήδημα γιατί θα απαξιωθεί από τους πολίτες ως εκνευριστικό. Δεν είναι όλες οι περιπτώσεις ένα εν δυνάμει “Μάτι” χώρια το ότι το να εκκενώνεται μία περιοχή και να αφήνεται να καταστραφεί  φανερώνει παντελή αδυναμία προστασίας των περιουσιών των πολιτών.

Εν κατακλείδι..

Η πρόσφατη μεγάλη καταστροφή πρέπει αν είναι εφαλτήριο για την αναδιοργάνωση των πυροσβεστικών δυνατοτήτων της χώρας όσον αφορά τις επίγειες δυνάμεις αφού χρειάζεται:

·         Καλύτερος εξοπλισμός

·         Περισσότεροι εθελοντές με κατάλληλο εξοπλισμό

·         Περισσότεροι πολίτες εκπαιδευμένοι μερικώς στην πυρόσβεση ώστε να συνδράμουν σε έκτακτες καταστάσεις την πυροσβεστική

·         Γενναία χρηματοδότηση αντιπυρικών έργων, εγκατάστασης κρουνών κτλ.

·         Επαναξιολόγηση του συστήματος των εκκενώσεων

·         Σαφής καθορισμός των αρμοδιοτήτων μεταξύ των διαφόρων φορέων

·         Ανανέωση των νόμων που διέπουν τη διαχείριση των δασών και των δασικών εκτάσεων( δε γίνεται πολίτης για να κλαδέψει  ένα δέντρο του οποίου τα κλαδιά φτάνουν στη σκεπή του να χρειάζεται έγκριση..)

και αυτά είναι μερικά από πολλά ακόμα που απαιτούνται και παρά τις τεράστιες καταστροφές του 2007, δεν έχει υπάρξει πρακτικά σαφής βελτίωση του τρόπου λειτουργίας της κοινωνίας σε τέτοιες καταστάσεις. Χρειάζεται μαζική αναθεώρηση

ΦΩΤΟ INTIME