Χρησιμοποιούνταν, τουλάχιστον από το 1500 π.Χ., ως μέσο μεταφοράς χαλκού και για χύμα πωλήσεις σε όλη τη Μεσόγειο μέσω θαλάσσιων οδών. Η χρήση τους εξαφανίστηκε γύρω στο 1000 π.Χ.

Το σχήμα τους μοιάζει με δέρμα βοδιού, με προεξέχουσα λαβή ή λαβή σε κάθε γωνία, γι’ αυτό και ονομάζονται έτσι, αν και το αρχικό όνομα είναι άγνωστο.

Θεωρήθηκε ότι το σχήμα έδειχνε ότι η αξία κάθε πλινθώματος ήταν περίπου ισοδύναμη με ένα βόδι, αλλά οι ειδικοί συμφωνούν τώρα ότι αυτό είναι απλώς μια σύμπτωση και ότι το σχήμα αφορά περισσότερο την ευκολία μεταφοράς.

Ορισμένοι ερευνητές, όπως ο Cemal Pulak, πιστεύουν ότι μπορεί να χρησίμευαν ως μια πρωτόγονη μορφή νομίσματος. Υπό αυτή την έννοια, τα πλινθώματα που βρέθηκαν σε ορισμένα ναυάγια της εποχής είναι αρκετά παρόμοια ώστε να επιτρέπουν έναν πρόχειρο αλλά γρήγορο υπολογισμό μιας ορισμένης ποσότητας ακατέργαστου μετάλλου . Ωστόσο, τα βάρη των πλινθωμάτων ποικίλλουν από το ένα εύρημα στο άλλο, υποδεικνύοντας ότι δεν μπορούν να θεωρηθούν ως νόμισμα.

Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακτήσει πολλά τέτοια πλινθώματα, κυρίως από δύο ναυάγια στα ανοικτά των ακτών της Türkiye: το Uluburun, στο οποίο αφιερώσαμε το άρθρο The Fantastic Cargo of the Uluburun, ένα πλοίο της Εποχής του Χαλκού αβέβαιης προέλευσης και ένα άλλο στο ακρωτήριο Gelidonya.

Το Uluburun περιείχε 317 χάλκινα πλινθώματα στο τυπικό σχήμα οξειδίου, 36 με μόνο δύο προεξοχές στις γωνίες, 121 σε μορφή ψωμιού και πέντε σε σχήμα μαξιλαριού. Το βάρος αυτών των πλινθωμάτων κυμαίνεται από 20,1 έως 29,5 kg μετά την αφαίρεση της διάβρωσης. Βρέθηκαν στοιβαγμένα σε τέσσερις σειρές ακολουθώντας ένα σχέδιο ψαροκόκαλου. Μαζί με τα μεταλλικά πλινθώματα, το φορτίο περιελάμβανε ελεφαντόδοντο, κοσμήματα και μυκηναϊκή, κυπριακή και καναανική κεραμική.

Το ξύλο από το Uluburun αντιστοιχεί σε δέντρα που κόπηκαν μεταξύ 1316 και 1305 π.Χ. σύμφωνα με τη μελέτη των δακτυλίων τους, υποδεικνύοντας ότι αυτή θα μπορούσε να είναι η ημερομηνία του τελευταίου ταξιδιού και της βύθισής του. Αυτό επιβεβαιώνεται από τη μυκηναϊκή κεραμική που βρέθηκε στο σκάφος, που ταιριάζει με αυτήν που βρέθηκε στο επίπεδο της καταστροφής της Μιλήτου από τον βασιλιά των Χετταίων Mursili II, που συνέβη το 1312 π.Χ.

Το ναυάγιο Cape Gelidonya περιείχε 34 πλινθώματα οξειδίου εκτός από πολυάριθμα πλινθώματα σε σχήμα κηρήθρας, ορθογώνιες ράβδους από κασσίτερο και κυπριακά γεωργικά εργαλεία από μπρούτζο. Η χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα του ξύλου που μεταφέρθηκε με το πλοίο δίνει μια κατά προσέγγιση ημερομηνία το 1200 π.Χ.

Στον αρχαιολογικό χώρο Ras Ibn Hani, στη Συρία, βρέθηκε καλούπι για τη χύτευση πλινθωμάτων οξειδίου, από λεπτόκοκκο ασβεστόλιθο.

Η σημασία αυτών των πλινθωμάτων στη μεσογειακή οικονομία, ιδιαίτερα στην Κύπρο, είναι εμφανής από το γεγονός ότι κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, η Κύπρος παρήγαγε πολλά χάλκινα στηρίγματα που περιελάμβαναν ειδώλια που απεικονίζουν έναν άνδρα να φέρει ράβδο τύπου οξειδίου.

Οι ράβδοι έχουν τις τυπικές τέσσερις προεξέχουσες λαβές και οι άνδρες τις φέρουν στους ώμους τους. Σύμφωνα με τον Βάσο Καραγεώργη και τον Γιώργο Παπασάββα, αυτά τα τεχνουργήματα είναι από τα πιο εντυπωσιακά μεταλλικά αντικείμενα που παράγονται στην ανατολική Μεσόγειο .

Αν και μόνο ένα θραύσμα ενός πλινθώματος οξειδίου έχει βρεθεί στην Αίγυπτο, υπάρχουν πολυάριθμες ζωγραφισμένες σκηνές που δείχνουν άνδρες να φέρουν αυτό το είδος πλινθώματος. Η παλαιότερη χρονολογείται στον 15ο αιώνα π.Χ., και η πιο πρόσφατη στον 12ο αιώνα π.Χ. Οι ράβδοι εμφανίζουν τις τυπικές τέσσερις προεξοχές τους και διατηρούν κόκκινο χρώμα (υποδηλώνοντας ότι απεικονίστηκαν ως χαλκός).

Στις επιγραφές που συνοδεύουν τους πίνακες εξηγείται ότι οι άνδρες που έφεραν τα πλινθώματα προέρχονταν από το βορρά και συγκεκριμένα από το Retenu (το αιγυπτιακό όνομα για τις περιοχές της Παλαιστίνης και της Συρίας) και το Keftiu (Caphtor, τόπος αμφισβητούμενης τοποθεσίας).

Σε ένα ανάγλυφο στο Καρνάκ, ο Φαραώ Amenhotep II απεικονίζεται να καβαλάει ένα άρμα και να εκτοξεύει βέλη σε μια ράβδο όψης, η οποία έχει ήδη κολλημένα πέντε βέλη. Αναφέρεται σε ένα από τα μεγαλύτερα αθλητικά επιτεύγματα του Φαραώ: να εκτοξεύει βέλη σε μια χάλκινη ράβδο ενώ οδηγούσε ένα άρμα με τα ηνία δεμένα στη μέση του.

Μπήκε στον βόρειο κήπο του και διαπίστωσε ότι τέσσερις ασιατικοί χάλκινοι στόχοι, πάχους μιας παλάμης, ήταν στημένοι με 20 πήχεις μεταξύ κάθε στύλου. Η μεγαλειότητά του εμφανίστηκε τότε σε ένα άρμα σαν τον Μόντου, τον θεό του πολέμου, με όλη του τη δύναμη. Άρπαξε το τόξο και τα τέσσερα βέλη του ταυτόχρονα. Πήγε βόρεια, πυροβολώντας τους σαν τον Μόντου στα ρούχα του. Τα βέλη του είχαν βγει από την άλλη πλευρά ενώ επιτέθηκε σε άλλο δοκάρι. Ήταν πραγματικά μια άνευ προηγουμένου πράξη, που δεν είχε ξαναδεί ή ακούσει ποτέ πριν: να πυροβολήσει έναν χάλκινο στόχο με ένα βέλος που τον πέρασε και έπεσε στο έδαφος – εκτός από τον βασιλιά…

Η εκτόξευση βελών σε χάλκινα πλινθώματα ήταν ένα από τα αγαπημένα αθλήματα των Φαραώ εκείνη την εποχή.

Άλλες αναπαραστάσεις ανθρώπων που τα μεταφέρουν ως φόρο τιμής βρίσκονται στον Οβελίσκο Rassam (Ashurnasirpal II), το βάθρο του θρόνου του Shalmaneser III με απεικονίσεις Σύριων αφιερωμάτων και έναν πίνακα σε έναν τάφο της Θήβας, όπου ένα άτομο κουβαλά μια ράβδο στον ώμο του κρατώντας στο χέρι ένα βάζο μινωικού τύπου.

Το 1963, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στην Έγκωμη, μια τοποθεσία της Εποχής του Χαλκού στη βορειοδυτική Κύπρο, βρέθηκε ένα χάλκινο αγαλματίδιο, ύψους περίπου 35 εκατοστών, που παριστάνει έναν θεό που ονομαζόταν ο Θεός των Ίνγκοτ .

Κρατάει ένα δόρυ και μια μικρή ασπίδα, που στέκονται σε μια βάση σε σχήμα οξειδίου, πανομοιότυπη με τα χάλκινα πλινθώματα. Είναι θεότητα Συροπαλαιστινιακής καταγωγής, θεός των καταιγίδων ή των καταιγίδων, αλλά και της γενετικής και γονιμότητας δύναμης, που ταυτίζεται με το βόδι ή τον ταύρο.

Στη δεκαετία του 1980, βρέθηκε ένα άλλο αγαλματίδιο μιας θεότητας, αυτή τη φορά γυναικεία και από τον 12ο αιώνα π.Χ., τοποθετημένο σε ράβδο όψεως, και αναγνωρίστηκε ως η θεά της γονιμότητας των ορυχείων χαλκού.

photo: pixabay