Εκατοντάδες μέλη των ιδιότυπων αυτών κοινοτήτων αυτοκτονούν, γεννώντας το ερώτημα κατά πόσο τα ίδια τα fora ωθούν ευάλωτα άτομα στην πράξη της αυτοχειρίας.
Ο Τζούνιορ έδωσε τέλος στη ζωή του στις 26 Απριλίου του 2020, σε ηλικία μόλις 18 ετών. Μία εβδομάδα μετά την αυτοκτονία του, η μητέρα του, Κέλι Ουίλσον, ξεκλείδωσε το κινητό του τηλέφωνο και βρήκε ανοιχτή μια ιστοσελίδα. Θα ονομάσουμε τη σελίδα αυτή «η λύση της αυτοκτονίας» (Suicide Solution), αν και δεν είναι αυτό το πραγματικό όνομά της, εξαιτίας της ανησυχίας που έχουν εκφράσει ειδικοί πως κατονομάζοντας τέτοιους ιστοτόπους, ενδεχομένως, ωθούμε ψυχικά ασταθείς ανθρώπους ένα βήμα πιο κοντά στον αυτοτραυματισμό.
«Η λύση της αυτοκτονίας»
Η «λύση της αυτοκτονίας» αυτοπροσδιορίζεται ως μια κοινότητα αυτοκτονικών ατόμων ή ατόμων με αυτοκτονικές σκέψεις και ιδεασμούς, που υπερασπίζονται το δικαίωμα τους στην επιλογή. Διαβάζοντας τις αναρτήσεις της σελίδας, η Ουίλσον ανακάλυψε πως τα μέλη έγραφαν για την επιθυμία τους να αυτοκτονήσουν, τους τρόπους που θα μπορούσα να χρησιμοποιήσουν, ενώ παράλληλα δέχονταν τις ευχές και την ενθάρρυνση των υπολοίπων. Ο Τζούνιορ ήταν ένα από τα περίπου 500 μέλη αυτής της κοινότητας.
Το συγκεκριμένο φόρουμ διαφέρει από τις υπόλοιπες γνωστές σελίδες που κυκλοφορούν, όπως οι Take This Life και Suicide Forum. Οι διαχειριστές του δεν είναι τόσο αυστηροί στο να περιορίζουν τις συζητήσεις που αφορούν τις διάφορες μεθόδους αυτοκτονίας, αν και συχνά οι χρήστες χρησιμοποιούν συντομεύσεις ή κωδικές ονομασίες. Τα μέλη μοιράζονται όχι μόνο το πώς νιώθουν – απελπισμένοι, αναστατωμένοι, μπερδεμένοι – αλλά και τα σχέδιά τους, για τα οποία λαμβάνουν σχόλια αλλά και ενθάρρυνση.
«Αυτό θα με στοιχειώνει για την υπόλοιπη ζωή μου»
Η Ουίλσον ξεκίνησε μία ομάδα στο Facebook για άτομα που έχουν χάσει κάποιο μέλος της οικογένειάς τους, που συμμετείχε στην κοινότητα της «λύσης της αυτοκτονίας». Μαζί με ένα ακόμη ενεργό μέλος της ομάδας αυτής, επίσης μητέρα αυτόχειρα, την Τζάκι Μπίμπερ, δίνουν τώρα έναν αγώνα για να αυστηροποιηθεί η σχετική νομοθεσία. Η Μπίμπερ στοχεύει την ενίσχυση των ποινών για όσους ενθαρρύνουν και βοηθούν άλλα άτομα να αυτοκτονήσουν, ενώ η Ουίλσον προσπαθεί να ενισχύσει τη λογοδοσία των διαχειριστών των διακομιστών (servers) που φιλοξενούν τέτοιες σελίδες, φέροντας ευθύνη για το περιεχόμενό τους.
Οι δύο γυναίκες έχουν έναν κοινό στόχο: Να κλείσουν την «λύση της αυτοκτονίας». Δηλώνουν σίγουρες πως αν τα παιδιά τους δεν είχαν βρει τη σελίδα, θα ήταν σήμερα ζωντανά.
«Δεν πρόκειται να βρεις ποτέ βοήθεια σε χώρους σαν και αυτούς», δηλώνει η Ουίλσον. «Αυτό θα με στοιχειώνει για το υπόλοιπο της ζωής μου».
Ο τραγικός απολογισμός της αυτοχειρίας
Το 2017 περισσότεροι από 47.000 άνθρωποι αυτοκτόνησαν στις ΗΠΑ, αριθμός ενισχυμένος κατά 33% σε σχέση με το 1999. Η αυτοκτονία είναι σήμερα η 10η αιτία θανάτου στη χώρα.
Στην Ελλάδα, πάλι, ο αριθμός των αυτοκτονιών παρουσιάζει σταθερά αυξητική τάση κατά τα έτη 2018-2019.Σύμφωνα με την ΜΚΟ «Κλίμακα», περισσότεροι από 500 άνθρωποι αυτοκτονούν ετησίως τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, αφήνοντας πίσω τους τουλάχιστον 5.000 πενθούντες. Την ίδια ώρα, η πανδημία του κορωνοϊού αναμένεται να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία και το πεδίο της αυτοκτονίας, καθώς ενισχύει τα αισθήματα φόβου, αδυναμίας, αβοηθησίας και αβεβαιότητας, επιβαρύνοντας ιδιαίτερα το ψυχικό φορτίο ήδη ευάλωτων ατόμων.
Οι άνθρωποι δεν θα σταματήσουν να μιλούν για την αυτοκτονία
Το ερώτημα που προκύπτει, στη μεγάλη εικόνα, από την ιστορία του Τζούνιορ είναι κατά πόσο η έκθεση ευάλωτων ατόμων σε περιεχόμενο που αφορά σχέδια και μεθόδους αυτοκτονίας ενισχύει την πιθανότητα να προχωρήσουν και τα ίδια σε μια τέτοια πράξη. Γνωρίζουμε με βεβαιότητα πως η πρόσβαση σε όπλα αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο της αυτοκτονίας, αλλά για την ώρα παραμένει αδιευκρίνιστος ο βαθμός στον οποίο αυξάνεται αυτός ο κίνδυνος όταν ένα άτομο έρθει σε επαφή με πληροφορίες και μεθόδους για να αφαιρέσει τη ζωή του.
Οι άνθρωποι δεν θα σταματήσουν, όπως φαίνεται, ποτέ να συζητούν για την αυτοκτονία – ανεξάρτητα από το αν αυτό είναι επικίνδυνο ή όχι – κάτι που μαρτυρά και το γεγονός ότι παρόμοιες σελίδες λειτουργούν διαδικτυακά εδώ και 30 χρόνια. Μια σειρά από αναρτήσεις στη «λύσης της αυτοκτονίας», άλλωστε, αποδεικνύουν πως τα μέλη της καταλήγουν εκεί γιατί νιώθουν πως δεν μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα σε άλλα φόρουμ, αλλά και στην καθημερινή τους ζωή.
Η αυξημένη λογοκρισία για ζητήματα αυτοκτονικού ιδεασμού κάνει τα άτομα να νιώθουν ντροπή για τις σκέψεις τους, ενισχύοντας τα αισθήματα απομόνωσης και απελπισίας που ήδη βιώνουν. Σε αυτό το πλαίσιο, η «λύση της αυτοκτονίας» αποκαλύπτεται σαν σύμπτωμα μιας κοινωνίας που αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στις ανάγκες των ευάλωτων μελών της.
Το κενό μεταξύ ελευθερίας και προτροπής
Ο ιδρυτής μιας από τις πρώτες σελίδες που άνοιξε τη δεκαετία του 1990, και η οποία σχετίζεται με πολυάριθμες αυτοκτονίες χρηστών της, δηλώνει μέχρι σήμερα πως η λειτουργία της ήταν επωφελής, καθώς δημιούργησε ένα πεδίο ελευθερίας, στο οποίο οι άνθρωποι μπορούσαν να μιλούν ανοιχτά για την κατάθλιψη και την αυτοκτονία.
Επιστρέφοντας στη «λύση της αυτοκτονίας», ένας από τους δύο ιδρυτές του φόρουμ διευκρίνιζε το 2018 πως η κοινότητα δεν είναι υπέρ της αυτοκτονίας, αλλά υπέρ της επιλογής: «Βοηθάμε και στηρίζουμε τους ανθρώπους που αναζητούν πληροφορίες για το πώς να θέσουν τέλος στη ζωή τους. Δεν τους παροτρύνουμε να αυτοκτονήσουν».
«Πιστεύουμε ακράδαντα στο δικαίωμα κάθε ανθρώπου στον θάνατο, όπως και στη ζωή. Η κοινότητά μας υποστηρίζει κάθε επιλογή».
«Το ότι υπάρχουν άνθρωποι που αναζητούν μεθόδους αυτοκτονίας δεν σημαίνει πως πρόκειται απαραίτητα να τις δοκιμάσουν. Αλλά πιστεύουμε πώς θα πρέπει να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες. Άλλωστε αν δεν τις έβρισκαν στο δικό μας φόρουμ, θα τις έβρισκαν οπουδήποτε αλλού στο διαδίκτυο», ανέφερε χαρακτηριστικά.
«Οπλίζοντας» τα χέρια ευάλωτα ανθρώπων
Ο Τόμας Τζόινερ, καθηγητής Ψυχολογίας στην πολιτείας της Φλόριντα, έχει, ωστόσο, διαφορετική άποψη: Όσο και αν προσπαθεί να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα οι ιδρυτές τέτοιων κοινοτήτων, αυτό που διαπράττεται μεταξύ των μελών τους είναι μία «κτηνωδία».
Πολλοί άνθρωποι έχουν αυτοκτονικές σκέψεις, αλλά για να δώσεις τέλος στη ζωή σου χρειάζεται να έχεις πρόσβαση στα μέσα για να το κάνεις. Αυτή, άλλωστε, είναι η λογική μίας εκ των βασικών στρατηγικών για την πρόληψη της αυτοκτονίας, που έχει στόχο να περιορίσει την πρόσβαση σε φονικά όπλα, με τα οποία κάποιος θα μπορούσε να αφαιρέσει τη ζωή του.
Με τον τρόπο που λειτουργεί το φόρουμ αυτό, «οπλίζει» τα χέρια ανθρώπων, καθώς καθιστά περισσότερο θανατηφόρες διάφορες πρακτικές, οι οποίες διαφορετικά θα ήταν πολύ λιγότερο αποτελεσματικές.
«Η επικοινωνία μεταξύ ατόμων που αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα είναι στην πραγματικότητα πολύ θεραπευτική, αποτελεσματική και κατανοητή» ξεκαθαρίζει ο Τζόινερ. Αυτή η επικοινωνία, όμως, δεν θα πρέπει να αφορά τη συζήτηση για τους διαφορετικούς τρόπους αυτοτραυματισμού, αλλά την υποστήριξη και την επίλυση προβλημάτων. «Αυτό που κάνουν οι συγκεκριμένες ομάδες δεν είναι μόνο επικίνδυνο, αλλά και νοσηρό».
«Αν εμείς κάναμε κάτι για τον πόνο τους, αυτές οι ιστοσελίδες θα ήταν άχρηστες»
Ιστοσελίδες όπως η «λύση της αυτοκτονίας» μας φέρνουν αντιμέτωπους με τα γνωστικά κενά που έχουμε για τη σχέση μεταξύ διαδικτύου και αυτοκτονίας, αλλά και συνολικότερα για τη σημασία του διαδικτύου στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Γεννούν, παράλληλα, μια σειρά ερωτημάτων όπως ποιος είναι ο ασφαλής τρόπος να μιλάμε για την αυτοκτονία διαδικτυακά. Ποιες συνομιλίες είναι πιο επικίνδυνες και αν υπάρχουν τρόποι αυτές να αποβούν βοηθητικές. Οι ερωτήσεις αυτές δεν έχουν εύκολες απαντήσεις.
Για ένα πράγμα, ωστόσο, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι. Οι άνθρωποι που έχουν αυτοκτονικές ιδέες δεν είναι τόσο λίγοι, όσο θέλουμε να πιστεύουμε, και παράλληλα έχουν ανάγκη επικοινωνίας και υποστήριξης. Όσο το ταμπού του αυτοκτονικού ιδεασμού παραμένει ισχυρό και διαδεδομένο στις κοινωνίες, οι άνθρωποι αυτοί θα συνεχίσουν να ψάχνουν να βρουν εκείνους που θα τους καταλάβουν χωρίς να τους κρίνουν.
«Η «λύση της αυτοκτονίας» είναι μια κοινότητα ανθρώπων που βιώνουν απερίγραπτο πόνο», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Έϊπριλ Φόρμαν, καθηγητής Ψυχιατρικής: «Άνθρωποι που υποφέρουν βρίσκουν ο ένας τον άλλο και κάνουν πράγματα, που αυξάνουν τον κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους. Στο μεταξύ, εμείς τους μεταφέρουμε όλες τις ευθύνες. Έχουμε αποφασίσει να μην επενδύσουμε στην κατανόηση και την ανακούφισή τους. Αν εμείς κάναμε κάτι για τον πόνο τους, βοηθούσαμε και στηρίζαμε επιστημονικά, κανείς δεν θα χρειαζόταν τέτοιες ιστοσελίδες».
Vice/ Reader/ photo unsplash
