Όπως σας ενημερώσαμε, η Ελλάδα αναπτύσσει έντονη διπλωματική δραστηριότητα με σκοπό να οριοθετήσει την ΑΟΖ με Ιταλία και Ελλάδα (ΕΔΩ), ενώ φέρονται να υπάρχουν διεργασίες και με την Αλβανία, η οποία όμως, υπό την κυβέρνηση Ράμα, βρίσκεται πάρα πολύ κοντά με την Άγκυρα.

ΙΤΑΛΙΑ

Στην παρούσα φάση, σύμφωνα με τις πληροφορίες, η κυβέρνηση εστιάζει στην Ιταλία, ως το πλέον εφικτό σενάριο για επίτευξη συμφωνίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, τεχνικά κλιμάκια των δύο χωρών εδώ και μήνες επεξεργάζονται σχετικά σχεδία, ενώ την Τρίτη έρχεται στην Αθήνα ο υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας Λουίτζι ντι Μάιο.

Το κάλο σενάριο είναι να υπάρξει συμφωνία με την Ρώμη. Για όσους δεν γνωρίζουν από το 1977 υπάρχει μια συμφωνία για την υφαλοκρηπίδα με την Ιταλία, η οποία παραμένει στο συρτάρι.

Το πιο δύσκολο θέμα που πρέπει να λυθεί, προκειμένου να προχωρήσει η συμφωνία είναι η αλιεία. Σημαντικό κομμάτι σε αυτή την κατεύθυνση είναι η «κόκκινη γαρίδα». Τα οστρακόδερμα, όπως οι γαρίδες, που ζουν στο Ιόνιο και τα αποθέματά τους -ιδιαιτέρως στα ανοικτά της Ζακύνθου και της Κεφαλονιάς-, είναι πολύ μεγαλύτερα απ’ ό,τι στην υπόλοιπη Μεσόγειο. Οι Ιταλοί ψαράδες λοιπόν υποστηρίζουν ότι έχουν ιστορικά δικαιώματα αλιείας, επιθυμώντας να τα διατηρήσουν ακόμα και στην περίπτωση που τα ελληνικά χωρικά ύδατα επεκταθούν από τα 6 ναυτικά μίλια, που είναι σήμερα, στα 12, όπως δικαιούται η Ελλάδα, με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας.

Εφόσον, λοιπόν, βρεθεί κοινό έδαφος που θα καλύπτει την Ιταλία, δηλαδή ότι κάποιες πάγιες πρακτικές αλιείας των Ιταλών ψαράδων μπορούν να συνεχιστούν στην ελληνική ΑΟΖ, δεν αποκλείεται να υπάρξει υπογραφή σύντομα. Αν όμως η Ρώμη δεν αποδεχτεί τις ελληνικές προτάσεις ή προκύψει κάποια καινούρια διαφορά, τότε τα τεχνικά κλιμάκια θα συνεχίσουν να εργάζονται για συμφωνία. 

ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Η Αίγυπτος είναι μία πιο σύνθετη περίπτωση. Αυτό γιατί στην περιοχή υπάρχουν Τουρκία, Κύπρος και Ισραήλ. Όπως με την Ιταλία, έτσι και με την Αίγυπτο υπάρχουν συνομιλίες που διεξάγονται σε τεχνικό επίπεδο. Σε περίπτωση που υπάρξει πρόοδος, θα έχουμε τμηματική οριοθέτηση, κάτι που σίγουρα θα επιφέρει θετικά αποτελέσματα και είναι καλύτερο από το τίποτα. 

Προτεραιότητα πάντως, αυτή την στιγμή, αποτελεί η οριοθέτηση με την Ιταλία και σύντομα αναμένονται οι όποιες εξελίξεις!

Και επειδή δεν γνωρίζουμε, αν έχετε διαβάσει τι σημαίνουν χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, παραθέτουμε εκ νέου τους εν λόγω όρους:

Χωρικά ύδατα

Τα χωρικά ύδατα είναι γνωστά και ως αιγιαλίτιδα ζώνη. Συνιστούν την φυσική επέκταση της εθνικής κυριαρχίας μίας χώρας, πέρα από τις ακτές. Στα χωρικά ύδατα, κάθε κράτος έχει κυριαρχικό δικαίωμα πάνω, επί και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Μπορεί δηλαδή να κάνει ό,τι θέλει στον εναέριο χώρο, στα ύδατα, στον βυθό και στο υπέδαφος.

Το 1994, βάσει του Διεθνούς Δικαίου, το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων ορίστηκε στα 12 ναυτικά μίλια από τις ακτές. Εντούτοις, το ελληνικό κράτος δεν έχει προβεί στην ενεργοποίηση αυτού του δικαιώματος, ούτε στο Αιγαίο, ούτε στο Ιόνιο.

Αυτό γιατί, από το 1995, η Τουρκία θεωρεί ως αιτία πολέμου την επέκταση  των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια.

Ως εκ τούτου, τα ελληνικά χωρικά ύδατα εκτείνονται μόνο μέχρι τα 6 ναυτικά μίλια και μάλιστα, λόγω των γεωγραφικών περιορισμών, σε αρκετά σημεία του Αιγαίου, η έκταση των χωρικών υδάτων είναι μικρότερη και των 6 ναυτικών μιλίων, επειδή η απόσταση των ελληνικών και των τουρκικών ακτών είναι μικρότερη των 12 ναυτικών μιλίων.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, εφαρμόζεται ο κανόνας της μέσης γραμμής (για παράδειγμα, αν η απόσταση μεταξύ ελληνικής ακτής και τουρκικής είναι ακριβώς 12 ν.μ., τότε 6 ν.μ. έχει η Ελλάδα και 6 ν.μ. έχει η Τουρκία).

Υφαλοκρηπίδα

Η υφαλοκρηπίδα, από την πλευρά της, αποτελεί τμήμα του παράκτιου βυθού της θάλασσας και εκτείνεται πέραν των χωρικών υδάτων. Η υφαλοκρηπίδα είναι, δηλαδή, το τμήμα που αποτελεί την ομαλή προέκταση της ακτής κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ως το σημείο στο οποίο αυτή διακόπτεται απότομα. Η υφαλοκρηπίδα διακόπτεται εκεί όπου ο βυθός αποκτά απότομη κλίση 30-45 μοίρες.

Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, ως υφαλοκρηπίδα ορίζεται ο βυθός της θάλασσας σε ακτίνα 200 ναυτικών μιλίων από την ακτή, εφόσον δεν υπάρχει έδαφος άλλης χώρας στον ορίζοντα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, η ακτίνα αυτή δύναται να είναι μεγαλύτερη και των 200 ναυτικών μιλίων, φθάνοντας έως τα 350 ναυτικά μίλια.

Η προέκταση της ηπειρωτικής ακτής κάτω από την επιφάνειας της θάλασσας, ονομάζεται «ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα», ενώ η προέκταση της νησιωτικής ακτής «νησιωτική υφαλοκρηπίδα»

Τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική υφαλοκρηπίδα, η κυριαρχία ανήκει στο κράτος, στο οποίο ανήκουν οι αντίστοιχες ακτές.

Ωστόσο, τα κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας, διαφέρουν από εκείνα των χωρικών υδάτων.

Συγκεκριμένα, κάθε κράτος έχει δικαίωμα  να αξιοποιήσει τα ορυκτά του εδάφους και του υπεδάφους, όπως και τους μη ζώντες οργανισμούς του βυθού ή και τους ζώντες που ανήκουν στα καθιστικά είδη (που κινούνται σε συνεχή επαφή με τον βυθό).

Αντίθετα πέρα των χωρικών υδάτων, δεν ανήκουν στο Κράτος, ούτε ο εναέριος χώρος, ούτε η επιφάνεια της θάλασσας (διεθνή ύδατα), ούτε τα ύδατα.

Η διαφορά με την Τουρκία

Όπως ισχύει και στα χωρικά ύδατα, όταν η υφαλοκρηπίδα ενός κράτους «συναντάται» με την υφαλοκρηπίδα ενός δεύτερου κράτους, τότε θα πρέπει να υπάρξει διακανονισμός, μεταξύ τους.

Αναφορικά με την Ελλάδα, ενώ υπάρχει οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας με την Ιταλία, δεν υπάρχει αντίστοιχη με την Τουρκία, καθώς οι Τούρκοι αρνούνται να αποδεχθούν πως τα ελληνικά νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα.

Για του λόγου το ασφαλές, η Άγκυρα δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση του ΟΗΕ (1980), αντιδρώντας στην διάταξη, σύμφωνα με την οποία «τα νησιά, οι νησίδες, οι βραχονησίδες, οι σκόπελοι και ανορθωμένοι βράχοι διατηρούν το δικαίωμα στην υφαλοκρηπίδα».

Την Τουρκία δεν την συμφέρει αυτή η διάταξη, γιατί δεν διαθέτει εκατοντάδες νησιά, όπως η Ελλάδα.

Τι είναι η ΑΟΖ

Σύμφωνα με την Διεθνή Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας (1982), το οποίο δεν έχει υπογράψει η Τουρκία και χρησιμοποιεί μόνο κατά το δοκούν, η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων.

Με πιο απλά λόγια, η οικονομική εκμετάλλευση της θαλάσσιας περιοχής. Όταν, δηλαδή, ένα νησί ή μία παράκτια περιοχή έχουν οικονομική ζωή, υπάρχει το δικαίωμα οικονομικής αξιοποίησης της ευρύτερης θαλάσσιας περιοχής κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας (αλιεία, βυθός, εξόρυξη όπως ισχύει με την υφαλοκρηπίδα κ.α.)

Η ΑΟΖ διαφέρει από τα θαλάσσια σύνορα, καθώς εκτείνεται πέραν των χωρικών υδάτων μιας χώρας στα 200 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή, εφόσον δεν υπάρχει στον ορίζοντα στεριά άλλους κράτους,

Η Ελλάδα δικαιούται, καταρχάς, να ανακηρύξει αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) που, όπως είπαμε, μπορεί να φτάσει έως τα 200 ν.μ. από τις ακτές. Αυτό είναι ένα δικαίωμα που μπορεί να ασκηθεί μονομερώς.

Στην συνέχεια, η Ελλάδα μπορεί να προχωρήσει στην οριοθέτηση της ΑΟΖ με τις γειτονικές χώρες βάσει όσων ισχύουν.

Οι διαφορές ΑΟΖ – υφαλοκρηπίδας

Πέραν της διαφορετικής έκτασης των δύο εννοιών (ΑΟΖ έως 200 ναυτικά μίλια – υφαλοκρηπίδα έως 350 ναυτικά μίλα), οι διαφορές υπάρχουν και σε ζητήματα κυριαρχίας.

Υφαλοκρηπίδα είναι μόνο ο βυθός και το θαλάσσιο υπέδαφος, ενώ η ΑΟΖ περιλαμβάνει και το τμήμα της θάλασσας έως την επιφάνεια του νερού! Η επιφάνεια της θάλασσας πέραν των χωρικών υδάτων θεωρείται «διεθνή ύδατα» και εκεί το κάθε κράτος δεν έχει κυριαρχικά δικαιώματα.

Επιπλέον, η υφαλοκρηπίδα υπάρχει από την αρχή, χωρίς να χρειάζεται το όποιο κράτος να προχωρήσει στην ανακήρυξή της.

Αντίθετα, η ΑΟΖ υφίσταται μόνον εφόσον το εκάστοτε κράτος προχωρήσει στην ανακήρυξή της, βάσει των διεθνών κανόνων και έπειτα στην οριοθέτησή της με τα γειτονικά κράτη.