Πώς μπορεί ένας τόπος που φλέγεται να επουλωθεί; Πώς μπορεί μία κοινότητα, που μετρά πληγές, να προχωρήσει; Η απάντηση μάλλον βρίσκεται στην Τέχνη. Αυτό απέδειξε η πρωτότυπη περιπατητική μουσικοθεατρική παράσταση «Στη Γη των Κρίνων», η οποία πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σάββατο, στις 12 Ιουλίου 2025, στην Κρύα Βρύση της Βόρειας Εύβοιας, εκεί όπου τέσσερα χρόνια πριν η φύση φλεγόταν και η τοπική κοινότητα δοκιμαζόταν.
Ένα καλλιτεχνικό βίωμα που άφησε πίσω του όχι μόνο συγκίνηση, αλλά και ελπίδα, η «Γη των Κρίνων» –προϊόν του δεύτερου κύκλου του προγράμματος «ΜΕΛΙΣΜΑ» των Εκπαιδευτικών & Κοινωνικών Δράσεων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής– αποτέλεσε απόδειξη ότι ο Πολιτισμός μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο θεραπείας, ενδυνάμωσης και επανεκκίνησης. Επιπλέον, αποτέλεσε μία ξεχωριστή εμπειρία συλλογικής παρατήρησης και συμμετοχής, όπου η Τέχνη συνάντησε τον τόπο και η μνήμη μετουσιώθηκε σε παρόν μέσα από τη συγκινητική δύναμη της σιωπηλής συνύπαρξης.
Από την πληγή στο βίωμα
Με περισσότερους από 70 συμμετέχοντες, την Παιδική Χορωδία Κρύας Βρύσης και ένα ζωντανό μουσικό σύνολο, το πρωτότυπο δρώμενο εκτυλίχθηκε σε έξι θεματικούς σταθμούς, διεσπαρμένους στην ύπαιθρο. Η αφετηρία στην κεντρική πλατεία του χωριού είχε μετατραπεί σε ένα μοναδικό ηχοτοπίο, όπου οι θεατές περιηγούνταν σιωπηλά ανάμεσα σε παγωμένες εικόνες — στιγμιότυπα της καθημερινότητας του παρελθόντος, ανασυρμένα από παλιές φωτογραφίες της περιοχής.
Από εκεί, ομάδες θεατών ξεκινούσαν μια βιωματική διαδρομή ακρόασης μέσα στη φύση. Οι στάσεις κατά μήκος της πορείας λειτουργούσαν ως σημεία εσωτερικής εστίασης, όπου ο ήχος, η σιωπή και το φυσικό περιβάλλον συνυπήρχαν αρμονικά. Όπως τόνιζαν οι οδηγοί των ομάδων, «η σιωπή γινόταν ο τρόπος να ακούσει, να νιώσει, να κατανοήσει κανείς» όχι μόνο το τοπίο, αλλά και τη μνήμη, την ιστορία, τον ίδιο του τον εαυτό.
Και κάπως έτσι ξεκίνησε ένα ταξίδι στον χρόνο, με κάθε σταθμό της διαδρομής να συμβολίζει ένα σημείο μέσα στο ιστορικό, πολιτισμικό και βιωματικό συνεχές του τόπου.
Πρώτη στάση της πορείας, λοιπόν, η πλατεία του χωριού. Μία εισαγωγή στην οικειότητα και τον ρυθμό της τοπικής ζωής, έφερε το κοινό σε επαφή με την καθημερινότητα της κοινότητας. Υπό τον ήχο των τυμπάνων, η ομάδα ξεκίνησε. Το μονοπάτι, αμμουδερό και πλαισιωμένο από καλαμιές, οδήγησε στη δεύτερη στάση, όπου εκεί περίμενε ο Τζόκερ.
— «Μην πατάτε τα κρίνα, ρε! Μην πατάτε τα θαλασσόκρινα!»
Ο Τζόκερ μίλησε για τα θαλασσόκρινα — ένα προστατευόμενο και σπάνιο είδος του τοπικού οικοσυστήματος — που μέσα στην παράσταση λειτουργούσαν ως σύμβολο συλλογικής μνήμης και πολιτισμικής ανθεκτικότητας. Μέσα από τον λόγο του, το παρόν άνοιγε δρόμο προς το παρελθόν, με αναφορές σε μυθικά και ιστορικά στοιχεία του τόπου.
Η πομπή συνέχισε προς την τρίτη στάση, στην παραλία της Κρύας Βρύσης. Ένα τοπίο που έκοβε την ανάσα: θάλασσα, βράχος, άμμος και λίμνη συνυπήρχαν αρμονικά, σαν φυσική σκηνογραφία σε μια προϊστορική επίκληση.
Ακούγονταν κουδούνια και μια επαναλαμβανόμενη γκρανκάσα. Η σκηνή ξεκίνησε με τις γυναίκες να τραγουδούν:
«Με κάθε μου ανάσα. Ανθίζουν πάλι τα θαλασσόκρινα. Με κάθε δρασκελιά. Ξαναφυτρώνουν πουρνάρια, σκίνοι, κουμαριές, μυρτιές»
Από εκεί, η διαδρομή περνούσε μέσα από αυτό που η καλλιτεχνική ομάδα ονόμασε «εικονοστάσι»: ένα μονοπάτι με ζωντανά αγάλματα, ανθρώπους με παραδοσιακές φορεσιές που στέκονταν ακίνητοι, σαν μνήμες που ζωντάνευαν για να φέρουν το κοινό σε επαφή με το πρόσφατο παρελθόν.
Η τέταρτη στάση οδήγησε την ομάδα στον κάμπο, όπου η εμπειρία κορυφώθηκε σε μια ατμόσφαιρα σχεδόν ονειρική: Πέντε υφάντρες σε αργαλειούς ύφαιναν ζωντανά, ενσαρκώνοντας την υφάντρα ως σύμβολο αιώνιας φροντίδας και προσφοράς. Οι αργαλειοί, σαν μουσικά όργανα, συμμετείχαν ενεργά στο ηχητικό περιβάλλον· ο ρυθμός τους συνόδευε την ευρηματική σύνθεση του Σταμάτη Πασόπουλου, προσδίδοντας στην εμπειρία μια σχεδόν τελετουργική διάσταση. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη και πιο υποβλητική στάση της διαδρομής. Πάνω σε μια απλή αγροτική πλατφόρμα βρισκόταν η Παιδική Χορωδία Κρύας Βρύσης, «ντύνοντας» τον χώρο με τις καθαρές παιδικές φωνές. Λίγο πιο πέρα, το μουσικό σύνολο έπλεκε τους ήχους με τις κινήσεις των υφαντριών. Οι φωνές, οι νότες και το χτύπημα των αργαλειών υφαίνονταν κυριολεκτικά και μεταφορικά με τα νήματα, δημιουργώντας ένα μοναδικό ηχοτοπίο που προκάλεσε ρίγη σε πολλούς από τους παρευρισκόμενους.
Καθώς η διαδρομή συνεχιζόταν, ήταν εντυπωσιακό το πώς το φυσικό τοπίο δεν λειτουργούσε ως φόντο, αλλά ως συνδημιουργός: το νερό, η θάλασσα, η άμμος, ο αέρας, οι πέτρες, όλα εντάχθηκαν οργανικά στην αφήγηση. Δημιουργήθηκε ένα πολυαισθητηριακό περιβάλλον εμπειρίας και αναστοχασμού, εμπνευσμένο από την ιδέα του «Πολύτοπου» του Ιάννη Ξενάκη.
Αφήνοντας πίσω τον κάμπο, η ομάδα κατευθύνθηκε και πάλι προς την παραλία, όμως λίγο πριν φτάσει, ο Τζόκερ τη σταμάτησε ξανά.
— «Να σας πω μια ιστορία;», είπε.
Καθώς μιλούσε, ο θίασος μεταφέρθηκε στο κέντρο ενός πανηγυριού. Το κοινό, έγινε μέρος του. Μια τούμπα έπαιζε, κι ένας ερμηνευτής ξεκίνησε να τραγουδά.
Οι υπόλοιποι ανταποκρίθηκαν σχηματίζοντας έναν κύκλο και όλοι μαζί άρχισαν να τραγουδούν.
Καθώς η πορεία έμοιαζε να φτάνει στο τέλος της, η δράση διακόπηκε απρόσμενα. Από διαφορετικά σημεία του χώρου, εφηβικές φωνές αντήχησαν μέσα από χοάνες, με μια επείγουσα κραυγή: «ΤΩΡΑ! ΤΩΡΑ! ΤΩΡΑ!» Η παρέμβασή τους, σχεδόν ανατρεπτική, διέκοψε την καλλιτεχνική ροή σαν μια συμβολική επανάσταση. Δεν ζητούσαν απλώς να ακουστούν, απαιτούσαν χώρο, παρόν, μέλλον.
Ακολούθησαν φράσεις – ερωτήσεις, προτροπές και διαμαρτυρίες – που προσγείωσαν απότομα το κοινό από τη συγκίνηση στη συνείδηση:
«Γιατί θεωρεί ένας λαός ότι βρίσκεται σε καλύτερη θέση από έναν άλλο;»
«Πόσους ακόμη δισεκατομμυριούχους να αντέξουμε;»
«Πρέπει να υπάρχει αλληλεγγύη μεταξύ μας!»
«Γιατί έχουμε γίνει απαισιόδοξοι;»
«Γιατί κλείνουμε τα μάτια στην πραγματικότητα;»
«Γιατί πριν τρία χρόνια δεν έσβησαν τη φωτιά;»
Για να καταλήξουν: «Να τα ξεχάσουμε όλα αυτά; Μπλακάουτ; Όχι. Το θέμα είναι: από εδώ και πέρα τι κάνουμε.»
Οι έφηβοι, ως φορείς του μέλλοντος μίλησαν για όσα δεν λέγονται εύκολα διεκδικώντας τη θέση τους στο εδώ και στο τώρα.
Η περιπατητική παράσταση ολοκληρώθηκε στην παραλία, όπου οι έφηβοι παρατάχθηκαν σιωπηλά σχηματίζοντας έναν αστερισμό. Η σκηνή αυτή δημιούργησε μια εικόνα ενότητας και ανοιχτής προοπτικής, αφήνοντας στο κοινό το αίσθημα της συλλογικής παρουσίας και της προσμονής για όσα έρχονται.
Αξίζει να τονιστεί ότι, αν και οι συμμετέχοντες δεν ήταν επαγγελματίες, η αφοσίωση και η αυθεντικότητά τους καθήλωσαν. Εξίσου εντυπωσιακή ήταν και η σιωπηλή βαθιά, συνειδητή και συγκινητική συμμετοχή των εκατοντάδων θεατών. Τελικά, όπως ανέφεραν πολλοί από αυτούς, η παράσταση δεν τους αφορούσε απλώς, αλλά τους περιείχε. Και κάπου μέσα σε αυτήν, πιθανώς, ξαναβρήκαν ένα κομμάτι του εαυτού και του τόπου τους.
Μια κοινότητα σε μετάβαση
Το «Μέλισμα» εγκαινιάστηκε στη Βόρεια Εύβοια, ως μία δράση του υπουργείου Πολιτισμού και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, έναν χρόνο μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2021 ως ανταπόκριση στο βαθύ συλλογικό τραύμα που προκλήθηκε στην τοπική κοινωνία, όχι μόνο σε υλικό και περιβαλλοντικό επίπεδο, αλλά και στο ψυχοκοινωνικό πεδίο. Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε από τις Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές δράσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με άξονα την ανάγκη για ανασυγκρότηση και με στόχο να απευθυνθεί σε ανθρώπους όλων των ηλικιών προσφέροντας έναν χώρο έκφρασης, επεξεργασίας και σύνδεσης.
«Μέσα από τη διαθεματική του προσέγγιση, η οποία αξιοποίησε εργαλεία από τη μουσική, το θέατρο, τον χορό, τα εικαστικά και τις βιωματικές μεθόδους, η δράση επιχείρησε να ενθαρρύνει την ενεργή συμμετοχή, τη δημιουργική συνεργασία και την ανάπτυξη όχι μόνο καλλιτεχνικών, αλλά και κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Πολύ γρήγορα αγκαλιάστηκε από την τοπική κοινωνία και τελικά μέσα από μια πολύμηνη εκπαιδευτική και καλλιτεχνική διαδικασία κατάφερε να ενεργοποιήσει ένα δίκτυο συμμετοχής και συνεργασίας, το οποίο ξεπέρασε κατά πολύ τα όρια του ατομικού», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ομάδα των Εκπαιδευτικών & Κοινωνικών Δράσεων της ΕΛΣ.
Στη δεύτερη φάση του, και έπειτα από ισχυρό αίτημα της τοπικής κοινωνίας της Βόρειας Εύβοιας για συνέχιση, το «Μέλισμα» επεκτάθηκε και στους δύο δήμους της περιοχής, με τη θεματική να μετατοπίζεται από την απώλεια στις ζωντανές μνήμες, τις παραδόσεις και τον πολιτιστικό πλούτο της Βόρειας Εύβοιας.
Η καλλιτεχνική ομάδα που ανέλαβε την παράσταση «Στη Γη των Κρίνων» διεξήγαγε τρίμηνη επιτόπια έρευνα, συλλέγοντας ιστορίες, ήχους, τοπικά τελετουργικά και μνήμες, τα οποία μετουσιώθηκαν σε καλλιτεχνική γλώσσα δίνοντας φωνή στους ανθρώπους του τόπου και ταυτόχρονα αναδεικνύοντας την αξία της πολιτισμικής τους ταυτότητας.
«Η ερευνητική διαδικασία περιλάμβανε την συλλογή και εξέταση πολιτιστικού και ιστορικού αρχειακού υλικού και εμπλουτίστηκε από συμμετοχικές εθνογραφικές διαδικασίες μέσω των οποίων η καλλιτεχνική ομάδα ενεπλάκη βαθιά με το τοπίο και τις κοινότητές του», εξήγησε η ομάδα.
Στη συνέχεια, ακολούθησαν δια-καλλιτεχνικά εργαστήρια διάρκειας πολλών μηνών με την κοινότητα. «Η εκπαιδευτική διαδικασία ήταν διακαλλιτεχνική. Είχε ως στόχο να φέρει σε επαφή τα σύγχρονα καλλιτεχνικά μέσα με την τοπική κουλτούρα και τις παραδόσεις, μετατρέποντάς τα σε κάτι οικείο, κατανοητό και δημιουργικά χρήσιμο για τις τοπικές κοινότητες. Η δυναμική σχέση μεταξύ παραδοσιακού και σύγχρονου αποτέλεσε βασικό άξονα της εκπαιδευτικής διαδικασίας και διαμόρφωσε ένα κεντρικό ερώτημα διερεύνησης, τόσο για την καλλιτεχνική ομάδα όσο και για τους/τις συμμετέχοντες/ουσες, για το πως έχουμε ανάγκη να σταθούμε απέναντι στο παλιό και στο καινούριο», ανέφεραν οι συντελεστές των Εκπαιδευτικών & Κοινωνικών Δράσεων της ΕΛΣ
Η Τέχνη ως εργαλείο κοινωνικής ενδυνάμωσης
Όπως επεσήμαναν οι συντελεστές του προγράμματος, το «Μέλισμα» δεν αποτελεί ένα απλό πολιτιστικό πρόγραμμα. Είναι μια μελέτη πάνω στο πώς η Τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο ενδυνάμωσης, συμμετοχής και κοινωνικής συνοχής.
«Η παράσταση “Στη Γη των Κρίνων” απέδειξε πως οι κοινότητες δεν χρειάζονται απλώς ανακούφιση, αλλά χώρους έκφρασης, ορατότητας και δημιουργίας. Εκεί, ακριβώς, εστιάζει και η σημασία του εγχειρήματος», τόνισαν.
(ΑΠΕ -ΜΠΕ / photo: eurokinissi / motionteam)
