Οι καταλύτες –ουσίες που ελέγχουν και επιταχύνουν τις χημικές αντιδράσεις, χωρίς ωστόσο να αποτελούν μέρος του τελικού προϊόντος– είναι θεμελιώδη εργαλεία για τους χημικούς.

Ωστόσο οι ερευνητές πίστευαν για καιρό ότι δεν υπήρχαν, κατ’αρχήν, παρά δύο είδη διαθέσιμων καταλυτών: τα μέταλλα και τα ένζυμα.

Ο Μπένγιαμιν Λιστ και ο Ντέιβιντ ΜακΜίλαν, 53 ετών και οι δύο, “τιμώνται με το βραβείο Νόμπελ επειδή το 2000 “ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο, δημιούργησαν ένα τρίτο είδος καταλύτη, την ασύμμετρη οργανοκατάλυση”, ένα “νέο και ευφυές εργαλείο για τη σύνθεση μορίων”, το οποίο αναπτύχθηκε “με εκπληκτική ταχύτητα” έκτοτε, διευκρίνισε η επιτροπή των Νόμπελ.

Ο Λιστ και ο Μακμίλαν ανέπτυξαν την ασύμμετρη οργανοκατάλυση χρησιμοποιώντας “μικρά οργανικά μόρια”, όπως η προλίνη, προσθέτει η επιτροπή.

Σε αντίθεση με τα μέταλλα και τα ένζυμα, η προλίνη είναι ένα “ονειρεμένο” εργαλείο για τους χημικούς: είναι ένα πολύ απλό, φθηνό μόριο το οποίο σέβεται επίσης το περιβάλλον.

“Οι οργανικοί καταλύτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προκαλέσουν πολλές χημικές αντιδράσεις (…) χρησιμοποιώντας αυτές τις αντιδράσεις, οι ερευνητές μπορούν τώρα να δημιουργήσουν αποτελεσματικότερα οτιδήποτε, από νέα φαρμακευτικά προϊόντα ως μόρια τα οποία μπορούν να αιχμαλωτίσουν το φως σε ηλιακά κύτταρα”, καταλήγει η Βασιλική Ακαδημία Επιστημών της Σουηδίας στην ανακοίνωσή της.

“Πρόκειται για τεράστια έκπληξη”, ήταν η αντίδραση του Λιστ, τον οποίο ενημέρωσε τηλεφωνικώς η Ακαδημία Νόμπελ.

“Νόμιζα ότι κάποιος μου κάνει πλάκα. Έτρωγα το πρωινό μου με τη γυναίκα μου. Συνήθως μου έλεγε ‘έχε το νου σου στο τηλέφωνο μην πάρει κανείς από την Σουηδία’, αλλά σήμερα δεν έκανε το αστείο αυτό”, πρόσθεσε ο ερευνητής του Ινστιτούτου Μαξ-Πλανκ, που βρίσκεται στην Ρουρ.

“Και όταν η Σουηδία φάνηκε πράγματι στο τηλέφωνο (…) ήταν μια πολύ ξεχωριστή στιγμή που δεν θα ξεχάσω ποτέ”, συνέχισε ο Λιστ.

Πέρυσι το Νόμπελ Χημείας δόθηκε στην Γαλλίδα Εμανουέλ Σαρπαντιέ και στην Αμερικανίδα Τζένιφερ Ντούντνα, δύο γενετίστριες, οι οποίες δημιούργησαν “ψαλίδια” ικανά να τροποποιήσουν τα ανθρώπινα γονίδια, μια επαναστατική ανακάλυψη.

Το Νόμπελ Χημείας απονέμεται από τη Βασιλική Ακαδημία Επιστημών της Σουηδίας και συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 10 εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών (985.000 ευρώ).

Η εβδομάδα των Νόμπελ συνεχίζεται στη Στοκχόλμη αύριο, Πέμπτη, με το Νόμπελ Λογοτεχνίας και την Παρασκευή με το Νόμπελ Ειρήνης – το τελευταίο είναι το μόνο που ανακοινώνεται στο Όσλο. Το πιο πρόσφατο Νόμπελ Οικονομίας θα κλείσει τα φετινά Νόμπελ την ερχόμενη Δευτέρα.

Όπως επιβάλλεται από τα περιοριστικά μέτρα λόγω Covid, η απονομή των βραβείων Νόμπελ στους φετινούς νικητές τους θα γίνει στις χώρες στις οποίες διαμένουν, όπως έγινε και πέρυσι, αν και υπάρχει ακόμη μια μικρή ελπίδα για την απονομή του φετινού Νόμπελ Ειρήνης στο Όσλο.

(photo: screenshot)