Κάτω από τα νερά του κόλπου της Νάπολης, στον αρχαίο Πόρτο Ιούλιο, μια ομάδα υποβρύχιων αρχαιολόγων ολοκλήρωσε την ανασκαφή ενός εξαιρετικά διατηρημένου θερμικού περιβάλλοντος και ενός από τους πιο πολυτελείς και παρακμιακούς χώρους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, την αρχαία πόλη Baiae.
Η τοποθεσία, που βρίσκεται σε βάθος τριών μέτρων εντός της Ζώνης Β του Αρχαιολογικού Πάρκου Σομερσό ντι Μπάια, εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2023, αλλά μόνο τώρα οι ερευνητές μπόρεσαν να τεκμηριώσουν την εξαιρετική κατάσταση διατήρησής της.
Ο χώρος, που λειτουργούσε ως ρωμαϊκή σάουνα ( laconicum ), διατηρεί άθικτο το ψηφιδωτό οδόστρωμά του , στηριζόμενο στις πύλες του συστήματος suspensurae, μια έξυπνη μέθοδο θέρμανσης που, μαζί με τους σωλήνες που ήταν ενσωματωμένοι στους τοίχους, επέτρεπε την κυκλοφορία του θερμού αέρα.
Πέρα όμως από τη δομή του, αυτό που έχει τραβήξει την προσοχή των ειδικών είναι τα κεραμικά υλικά που ανακτήθηκαν κατά την ανασκαφή, τα οποία εξετάζονται. Αυτά τα θραύσματα θα μπορούσαν να είναι καθοριστικά για τον προσδιορισμό όχι μόνο της ακριβούς χρονολογίας της κατασκευής του, αλλά και των συνθηκών καταστροφής του.
Και εδώ προκύπτει η πιο σημαντική υπόθεση: σύμφωνα με τις κλασικές πηγές, αυτό το θερμικό συγκρότημα θα μπορούσε να αποτελεί μέρος της Βίλας του Κικέρωνα, του διάσημου Ρωμαίου ρήτορα και πολιτικού που, όπως και άλλα μέλη της ελίτ, σύχναζε στις Βαϊές αναζητώντας ευχαρίστηση και ξεκούραση.
Για να κατανοήσουμε τη σημασία αυτής της ανακάλυψης, πρέπει να ανατρέξουμε στην ιστορία της Baiae, μιας πόλης που, για αιώνες, ενσάρκωσε την πολυτέλεια, τη ματαιοδοξία και την τεχνική πολυπλοκότητα του ρωμαϊκού κόσμου. Βρισκόμενη στη βορειοδυτική ακτή του κόλπου της Νάπολης, η φήμη της ως προορισμού αναψυχής και σπα ξεπέρασε ακόμη και αυτή της Πομπηίας ή του Ερκολάνο. Το όνομά της, σύμφωνα με τον θρύλο, προέρχεται από τον Bayus , τον τιμονιέρη του Οδυσσέα, του οποίου ο τάφος πιστεύεται ότι βρισκόταν στην περιοχή.
Από τον 2ο αιώνα π.Χ., οι θεραπευτικές ιδιότητες των θειούχων νερών της, που διοχετεύονταν μέσω ενός δικτύου θαλάμων και αγωγών , προσέλκυαν την ρωμαϊκή ελίτ. Συγγραφείς όπως ο Τίτος Λίβιος επαινούσαν ήδη τα φαρμακευτικά της οφέλη από το 176 π.Χ., αλλά μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ., η Baiae είχε μεταλλαχθεί σε ένα πολυτελές θέρετρο όπου πολιτικοί όπως ο Μάριος, ο Λούκουλλος και ο ίδιος ο Ιούλιος Καίσαρας -ο οποίος κατείχε μια βίλα στο λόφο του σημερινού Καστέλλου- απολάμβαναν τις απολαύσεις της. Ο Αύγουστος την έκανε αυτοκρατορική κατοικία, ο Νέρωνας έχτισε ένα παλάτι εδώ και ο Αδριανός πέθανε ανάμεσα στα λουτρά της το 138 μ.Χ.
Αλλά αν υπήρχε ένα επεισόδιο που συμβόλιζε την σπατάλη της Baiae, αυτό ήταν η πλωτή γέφυρα που διέταξε ο Καλιγούλας να ανεγερθεί το 39 μ.Χ. , αψηφώντας μια προφητεία που προέβλεπε ότι θα είχε τόσο λίγες πιθανότητες να γίνει αυτοκράτορας όσο και να «διασχίσει τον κόλπο έφιππος».
Σύμφωνα με τον Σουητώνιο και τον Δίωνα Κάσσιο, ο εκκεντρικός ηγεμόνας είχε κατασκευάσει μια πεζογέφυρα μήκους σχεδόν πέντε χιλιομέτρων πάνω από τη θάλασσα, και την διέσχιζε με το άλογό του.
Η παρακμή της Baiae ήρθε με τις βαρβαρικές και μουσουλμανικές εισβολές, αλλά το οριστικό της τέλος σφραγίστηκε από τους σεισμούς και την ηφαιστειακή δραστηριότητα που, μεταξύ του 16ου και του 18ου αιώνα, βύθισαν μεγάλο μέρος της πόλης κάτω από τη θάλασσα. Σήμερα, τα ερείπιά της – που περιλαμβάνουν γλυπτά, ψηφιδωτά και υπερυψωμένα μονοπάτια – αποτελούν μέρος ενός εντυπωσιακού υποβρύχιου αρχαιολογικού πάρκου που μπορεί κανείς να επισκεφθεί με καταδύσεις ή με βάρκα με διαφανείς πυθμένες.
Ανάμεσα στα πιο εμβληματικά κτίσματά του στην ηπειρωτική χώρα είναι ο λεγόμενος Ναός του Ερμή , ένας μεγάλος τρούλος διαμέτρου 22 μέτρων που, πριν από το Πάνθεον του Αγρίππα, ήταν ο μεγαλύτερος στον κόσμο χτισμένος σε ένα ενιαίο τετράγωνο. Παρά το όνομά του, ο πραγματικός σκοπός του παραμένει μυστήριο.
Οι εργασίες στο νεοανακαλυφθέν Λακωνικό θα συνεχιστούν το φθινόπωρο, εστιάζοντας στην αποκατάσταση του ψηφιδωτού – που καλύπτεται εν μέρει από κονιάματα – και των υπολειμμάτων τοιχογραφιών στους τοίχους. Κάθε λεπτομέρεια που αναλύεται θα μπορούσε να επιβεβαιώσει εάν αυτά τα λουτρά ανήκαν πράγματι στον Κικέρωνα, μια ανακάλυψη που θα πρόσθετε ένα ακόμη κεφάλαιο στον θρύλο της Baiae: της πόλης όπου η Ρώμη έπαιζε, θεραπεύτηκε και, κατά καιρούς, έχανε τα λογικά της.
(photo: pixabay)
