Στις όχθες του ποταμού Στρυμώνα, περίπου δύο χιλιόμετρα νότια της ακρόπολης της αρχαίας ελληνικής πόλης της Αμφίπολης, στην Μακεδονία, βρίσκεται σήμερα το μνημείο γνωστό ως ο Λέων της Αμφίπολης, του οποίου οι τεράστιες διαστάσεις δεν εκτιμώνται καλά στις εικόνες.
Αν και η ανακάλυψή του είναι σχετικά πρόσφατη, αποτελεί σύμβολο της Μακεδονίας και κατ’ επέκταση της σύγχρονης Ελλάδας.
Τα αρχικά ευρήματα θραυσμάτων του γλυπτού έγιναν από Έλληνες στρατιώτες κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, μεταξύ 1912 και 1913. Κατά την εκβάθυνση της κοίτης του ποταμού Στρυμώνα για την κατασκευή της σύγχρονης γέφυρας, εμφανίστηκε η βασική πέτρα του μνημείου, η οποία είχε χρησιμοποιηθεί σε ρωμαϊκό ή μεταγενέστερο φράγμα.
Αργότερα, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου το 1916, Βρετανοί στρατιώτες που οχύρωναν τη γέφυρα πάνω από τον ποταμό ανακάλυψαν θραύσματα του αγάλματος, αλλά μια ξαφνική βουλγαρική επίθεση τους ανάγκασε να τα αφήσουν στη θέση τους.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, περισσότερα μεγάλα θραύσματα εμφανίστηκαν κατά τις εργασίες αποξήρανσης της γειτονικής λίμνης Κερκίνης, και πάλι κοντά σε αρχαία γέφυρα.
Από το 1936, υπό τη διεύθυνση των γαλλικών και αμερικανικών αρχαιολογικών σχολών της Αθήνας, πραγματοποιήθηκαν συστηματικές ανασκαφές, που επέτρεψαν την ανακάλυψη εκατοντάδων διάσπαρτων τεμαχίων.
Ο Έλληνας γλύπτης Ανδρέας Παναγιωτάκης ανέλαβε την πρόκληση να ενώσει όλα αυτά τα κομμάτια χρησιμοποιώντας γύψινα καλούπια, για τα οποία μελέτησε τον Λέοντα της Χαιρώνειας, ένα μνημείο παρόμοιας τυπολογίας που μνημονεύει τους πεσόντες του Ιερού Λόχου της Θήβας, που ανακαλύφθηκε και ανακατασκευάστηκε στο αρχική τοποθεσία το 1902.
Το σχολαστικό έργο του, σε συνδυασμό με τυχαίες ανακαλύψεις τμημάτων που λείπουν, επέτρεψαν την πιστή ανακατασκευή αυτού του γιγαντιαίου μαρμάρινου λιονταριού, ύψους 4 μέτρων (πάνω από 8 μέτρα συμπεριλαμβανομένου του βάθρου).
Συνολικά, ανακτήθηκαν περισσότερα από 500 θραύσματα, 126 από τα οποία ανήκουν στο βάθρο. Μέχρι το φθινόπωρο του 1937, οι εργασίες ανοικοδόμησης είχαν ολοκληρωθεί.
Το λιοντάρι της Αμφίπολης είναι μεγαλύτερο και πιο ογκώδες από αυτό της Χαιρώνειας (που με τη βάση του φτάνει τα 6 μέτρα ύψος), και μόνο το κεφάλι έχει πλάτος 2 μέτρα.
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η συναίνεση μεταξύ των μελετητών ήταν ότι το γιγάντιο λιοντάρι είχε αρχικά στηθεί ως ταφικό μνημείο του Λαομέδοντα της Μυτιλήνης τον 4ο αιώνα π.Χ. Ο Λαομέδων ήταν ένας από τους στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος διορίστηκε σατράπης της Συρίας μετά το θάνατό του.
Όμως οι ανασκαφές στον τύμβο του λόφου Καστά, όπου ανακαλύφθηκε ο Τάφος της Αμφίπολης το 2012, αποκάλυψαν θραύσματα από το πίσω μέρος του γλυπτού στην κορυφή του, καθώς και τα θεμέλια του πρώτου βάθρου. Αυτό υποδηλώνει ότι το λιοντάρι έστεψε το ταφικό μνημείο, το μεγαλύτερο που έχει ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής στην Ελλάδα.
Η συμβολική σημασία των λιονταριών ως ταφικών μνημείων στην αρχαιότητα μαρτυρείται από αυτό το επίγραμμα από τον Αντίπατρο της Σιδώνας τον 2ο αιώνα π.Χ. :
Πες μου, λιοντάρι, ποιανού τον τάφο παραβίασες, βόδια που καταβροχθίζεις; Ποιος άξιζε τον σεβασμό και το θάρρος σας; — Ο Τηλεφίας, ο γιος του Θεόδωρου, ξεχώριζε πάνω από όλα, τουλάχιστον κατά την κρίση μου. Δεν είμαι εδώ χωρίς λόγο. Φέρω ένα σύμβολο της δύναμης ενός άνδρα γιατί, πράγματι, το λιοντάρι ήταν μια απειλή για όσους ήταν εχθρικοί.
photo: pixabay
