Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) μπορεί να εκπαιδευτεί ώστε να βλέπει λεπτομέρειες σε εικόνες, που ξεφεύγουν από το ανθρώπινο μάτι. Τώρα ένα νευρωνικό δίκτυο τεχνητής νοημοσύνης έχει εντοπίσει κάτι ασυνήθιστο για ένα πρόσωπο σε έναν πίνακα του Ραφαήλ: στην πραγματικότητα δεν ζωγραφίστηκε από τον Ραφαήλ.

Το εν λόγω πρόσωπο ανήκει στον Ιωσήφ, που φαίνεται στο επάνω αριστερό μέρος του πίνακα που είναι γνωστός ως Madonna della Rosa (ή Madonna of the Rose).

Στην πραγματικότητα, οι μελετητές έχουν συζητήσει επί μακρόν εάν ο πίνακας είναι πρωτότυπο του Ραφαήλ ή όχι. Ενώ απαιτούνται ποικίλα στοιχεία για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα της προέλευσης ενός έργου τέχνης, μια νέα μέθοδος ανάλυσης που βασίζεται σε έναν αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης έχει ταχθεί με εκείνους που πιστεύουν ότι τουλάχιστον κάποιες πινελιές στον πίνακα έγιναν από το χέρι άλλου καλλιτέχνη.

Ερευνητές από το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ ανέπτυξαν έναν προσαρμοσμένο αλγόριθμο ανάλυσης που βασίζεται σε έργα που γνωρίζουμε ότι είναι το αποτέλεσμα του πινέλου του Ιταλού ζωγράφου.

«Χρησιμοποιώντας βαθιά ανάλυση χαρακτηριστικών, χρησιμοποιήσαμε εικόνες επικυρωμένων πινάκων του Ραφαήλ για να εκπαιδεύσουμε τον υπολογιστή να αναγνωρίζει το στυλ του σε πολύ λεπτομερή βαθμό, από τις πινελιές, την παλέτα χρωμάτων, τη σκίαση και κάθε πτυχή του έργου», λέει ο μαθηματικός και επιστήμονας υπολογιστών, Hassan Ugail από το Πανεπιστήμιο του Bradford στο Ηνωμένο Βασίλειο.

«Ο υπολογιστής βλέπει πολύ πιο βαθιά από το ανθρώπινο μάτι, σε μικροσκοπικό επίπεδο».

Οι διαδικασίες μηχανικής μάθησης συνήθως πρέπει να εκπαιδεύονται σε μια τεράστια δεξαμενή παραδειγμάτων, κάτι που δεν είναι πάντα διαθέσιμο όταν πρόκειται για το έργο ζωής ενός μοναδικού καλλιτέχνη. Σε αυτήν την περίπτωση, η ομάδα τροποποίησε την προεκπαιδευμένη αρχιτεκτονική που αναπτύχθηκε από τη Microscoft με την ονομασία ResNet50, σε συνδυασμό με μια παραδοσιακή τεχνική μηχανικής εκμάθησης που ονομάζεται Support Vector Machine.

Η μέθοδος έχει αποδειχθεί προηγουμένως ότι έχει ένα επίπεδο ακρίβειας 98 τοις εκατό όταν πρόκειται για την αναγνώριση των έργων του Ραφαήλ. Συνήθως, εκπαιδεύεται σε ολόκληρες εικόνες, αλλά εδώ η ομάδα του ζήτησε επίσης να κοιτάξει μεμονωμένα πρόσωπα.

Ενώ η Παναγία, ο Χριστός και ο Άγιος Ιωάννης εμφανίζονται όλα ως δημιουργημένα από το χέρι του Ραφαήλ, αυτό δεν συμβαίνει με τον Ιωσήφ.

Οι ερευνητές σημειώνουν ότι σε προηγούμενες συζητήσεις σχετικά με την αυθεντικότητα του πίνακα, το πρόσωπο του Ιωσήφ πιστεύεται ότι είναι λιγότερο καλοδουλεμένο από τα άλλα στο κάδρο.

«Όταν δοκιμάσαμε το della Rosa στο σύνολό του, τα αποτελέσματα δεν ήταν οριστικά», λέει ο Ugail.

«Έτσι, στη συνέχεια δοκιμάσαμε τα μεμονωμένα μέρη και ενώ η υπόλοιπη εικόνα επιβεβαιώθηκε ως έργο του Ραφαήλ, το πρόσωπο του Ιωσήφ εμφανίστηκε πιθανότατα ως (ζωγραφισμένο) όχι από τον Ραφαήλ».

Εικάζεται από κάποιους ότι ο Giulio Romano, ένας από τους μαθητές του Raphael, μπορεί να ήταν υπεύθυνος για το τέταρτο πρόσωπο, αλλά αυτό δεν είναι καθόλου σίγουρο. Είναι άλλο ένα παράδειγμα σύγχρονης τεχνολογίας που αποκαλύπτει τα μυστικά των κλασικών ζωγραφικών έργων – αυτή τη φορά με AI.

Η Madonna della Rosa ζωγραφίστηκε σε καμβά τα έτη 1518 έως 1520, πιστεύουν οι ειδικοί. Ήταν στα μέσα του 1800 που οι κριτικοί τέχνης άρχισαν να υποψιάζονται ότι ο Ραφαήλ μπορεί να μην είχε ζωγραφίσει όλο το έργο τέχνης.

Τώρα, αυτές οι υποψίες έχουν σχεδόν σίγουρα αποδειχθεί σωστές. Η ερευνητική ομάδα πίσω από τη μελέτη θέλει να τονίσει ότι αυτή η τεχνητή νοημοσύνη θα βοηθήσει τους ειδικούς της τέχνης στο μέλλον, αντί να τους αντικαταστήσει.

«Δεν πρόκειται για περίπτωση που η τεχνητή νοημοσύνη παίρνει τις δουλειές των ανθρώπων», λέει ο Ugail. «Η διαδικασία πιστοποίησης της γνησιότητας ενός έργου τέχνης περιλαμβάνει την εξέταση πολλών πτυχών, από την προέλευσή του, τις χρωστικές του, την κατάσταση του έργου και ούτω καθεξής.

“Ωστόσο, αυτού του είδους το λογισμικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα εργαλείο για να βοηθήσει στη διαδικασία.”

Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο Heritage Science.

(photo: pixabay)