Μιλάει στο τηλέφωνο με τον Αλεξέι Κοσίγκιν – τότε υψηλόβαθμο αξιωματούχο της Σοβιετικής Ένωσης – ο οποίος κλαίει επειδή κι αυτός πιστεύει ότι ο κοσμοναύτης θα πεθάνει.

Το διαστημικό όχημα είναι κακοκατασκευασμένο, με επικίνδυνα χαμηλά καύσιμα. Τα αλεξίπτωτά του – αν και κανείς δεν το γνωρίζει αυτό – δεν θα λειτουργήσουν και ο κοσμοναύτης, Βλαντιμίρ Κομάροφ, πρόκειται να συντριβεί, κυριολεκτικά, με πλήρη ταχύτητα στη Γη, με το σώμα του να λιώνει κατά την πρόσκρουση. Καθώς κατευθύνεται προς την καταστροφή του, οι αμερικανικοί ακροδέκτες στην Τουρκία τον ακούν να κλαίει από οργή, «στέλνοντας κατάρες στους ανθρώπους που τον έβαλαν μέσα σε ένα χαλασμένο διαστημόπλοιο».

Αυτή η εξαιρετικά προσωπική αφήγηση του θανάτου ενός Ρώσου κοσμοναύτη το 1967 εμφανίζεται σε ένα νέο βιβλίο, με τίτλο Starman, των Jamie Doran και Piers Bizony. Οι συγγραφείς βασίζουν την αφήγησή τους κυρίως σε αποκαλύψεις ενός αξιωματικού της KGB, του Venyamin Ivanovich Russayev, και σε προηγούμενες αναφορές του Yaroslav Golovanov στην Pravda . Αυτή η εκδοχή — αν είναι αληθινή — είναι πέρα ​​για πέρα ​​σοκαριστική.

Το Starman αφηγείται την ιστορία της φιλίας μεταξύ δύο κοσμοναυτών, του Βλαντιμίρ Κάμαροφ και του Σοβιετικού ήρωα Γιούρι Γκαγκάριν, του πρώτου ανθρώπου που έφτασε στο διάστημα. Οι δύο άνδρες ήταν πολύ δεμένοι. Συναναστρέφονταν, κυνηγούσαν και έπιναν μαζί.

Το 1967, και οι δύο άνδρες είχαν ανατεθεί στην ίδια αποστολή σε τροχιά γύρω από τη Γη και γνώριζαν ότι η διαστημική κάψουλα δεν ήταν ασφαλής για πτήση. Ο Κομάροφ είπε σε φίλους του ότι ήξερε ότι πιθανότατα θα πέθαινε. Αλλά δεν θα έκανε πίσω επειδή δεν ήθελε να πεθάνει ο Γκαγκάριν. Ο Γκαγκάριν θα ήταν ο αντικαταστάτης του.

Η ιστορία ξεκινάει γύρω στο 1967, όταν ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ, ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, αποφάσισε να οργανώσει ένα εντυπωσιακό ραντεβού στο διάστημα μεταξύ δύο σοβιετικών διαστημοπλοίων.

Το σχέδιο ήταν να εκτοξευθεί μια κάψουλα, το Soyuz 1, με τον Κομάροφ μέσα. Την επόμενη μέρα, ένα δεύτερο όχημα θα απογειωνόταν, με δύο επιπλέον κοσμοναύτες. Τα δύο οχήματα θα συναντιόντουσαν, ο Κομάροφ θα σέρνονταν από το ένα όχημα στο άλλο, ανταλλάσσοντας θέσεις με έναν συνάδελφό του, και θα επέστρεφε σπίτι με το δεύτερο διαστημικό σκάφος. Θα ήταν, όπως ήλπιζε ο Μπρέζνιεφ, ένας σοβιετικός θρίαμβος στην 50ή επέτειο της κομμουνιστικής επανάστασης. Ο Μπρέζνιεφ ξεκαθάρισε ότι ήθελε να συμβεί αυτό.

Το πρόβλημα ήταν ο Γκαγκάριν. Ήδη Σοβιετικός ήρωας, ο πρώτος άνθρωπος που πήγε ποτέ στο διάστημα, αυτός και μερικοί ανώτεροι τεχνικοί είχαν επιθεωρήσει το Σογιούζ 1 και είχαν βρει 203 δομικά προβλήματα – σοβαρά προβλήματα που θα καθιστούσαν αυτό το μηχάνημα επικίνδυνο για πλοήγηση στο διάστημα. Η αποστολή, πρότεινε ο Γκαγκάριν, έπρεπε να αναβληθεί.

Θα πεθάνει αυτός αντί για εμένα. Πρέπει να τον φροντίσουμε.

Ο Κομάροφ μιλάει για τον Γκαγκάριν

Το ερώτημα ήταν: Ποιος θα το έλεγε στον Μπρέζνιεφ; Ο Γκαγκάριν έγραψε ένα υπόμνημα 10 σελίδων και το έδωσε στον καλύτερό του φίλο στην KGB, Βενιαμίν Ρουσάγιεφ, αλλά κανείς δεν τόλμησε να το στείλει στην ιεραρχία. Όλοι όσοι είδαν αυτό το υπόμνημα, συμπεριλαμβανομένου του Ρουσάγιεφ, υποβιβάστηκαν, απολύθηκαν ή στάλθηκαν στη διπλωματική Σιβηρία. Λιγότερο από ένα μήνα πριν από την εκτόξευση, ο Κομάροφ συνειδητοποίησε ότι η αναβολή δεν ήταν επιλογή. Συναντήθηκε με τον Ρουσάγιεφ, τον πλέον υποβιβασμένο πράκτορα της KGB, και του είπε: «Δεν πρόκειται να επιστρέψω από αυτή την πτήση».

Ο Ρουσάγιεφ ρώτησε: «Γιατί να μην αρνηθείς;» Σύμφωνα με τους συγγραφείς, ο Κομάροφ απάντησε: «Αν δεν κάνω αυτή την πτήση, θα στείλουν τον εφεδρικό πιλότο». Αυτός ήταν ο Γιούρι Γκαγκάριν. Ο Βλαντιμίρ Κομάροφ δεν μπορούσε να το κάνει αυτό στον φίλο του. «Αυτός είναι ο Γιούρα», τον παραθέτει το βιβλίο να λέει, «και θα πεθάνει αυτός αντί για μένα. Πρέπει να τον φροντίσουμε». Ο Κομάροφ ξέσπασε στη συνέχεια σε κλάματα.

Την ημέρα της εκτόξευσης, στις 23 Απριλίου 1967, ένας Ρώσος δημοσιογράφος, ο Γιάροσλαβ Γκολόβανοφ, ανέφερε ότι ο Γκαγκάριν εμφανίστηκε στο σημείο εκτόξευσης και απαίτησε να του φορέσουν διαστημική στολή, αν και κανείς δεν περίμενε να πετάξει. Ο Γκολόβανοφ χαρακτήρισε αυτή τη συμπεριφορά «ξαφνική ιδιοτροπία», αν και αργότερα ορισμένοι παρατηρητές πίστευαν ότι ο Γκαγκάριν προσπαθούσε να μπει στην πτήση για να σώσει τον φίλο του. Το Σογιούζ έφυγε από τη Γη με τον Κομάροφ επιβάτη.

Μόλις το Σογιούζ άρχισε να τίθεται σε τροχιά γύρω από τη Γη, άρχισαν οι βλάβες. Οι κεραίες δεν άνοιγαν σωστά. Η παροχή ρεύματος ήταν μειωμένη. Η πλοήγηση αποδείχθηκε δύσκολη. Η εκτόξευση της επόμενης ημέρας έπρεπε να ακυρωθεί. Και το χειρότερο, οι πιθανότητες του Κομάροφ για ασφαλή επιστροφή στη Γη μειώνονταν ραγδαία.

Όλο αυτό το διάστημα, οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες άκουγαν τις συνομιλίες. Η Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας (NSA) είχε εγκαταστάσεις σε μια βάση της Πολεμικής Αεροπορίας κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Προηγούμενες αναφορές ανέφεραν ότι οι Αμερικανοί ακροατές γνώριζαν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, αλλά δεν μπορούσαν να διακρίνουν τις λέξεις. Σε αυτή την αφήγηση, ένας αναλυτής της NSA, που αναφέρεται στο βιβλίο ως Perry Fellwock, περιέγραψε ότι άκουσε τον Komarov να λέει στους αξιωματούχους του ελέγχου εδάφους ότι ήξερε ότι επρόκειτο να πεθάνει. Ο Fellwock περιέγραψε πώς ο Σοβιετικός πρωθυπουργός Alexei Kosygin κάλεσε σε βιντεοκλήση για να του πει ότι ήταν ήρωας. Η σύζυγος του Komarov ήταν επίσης στην κλήση για να συζητήσουν τι να πουν στα παιδιά τους. Ο Kosygin έκλαιγε.

Όταν η κάψουλα άρχισε να κατεβαίνει και τα αλεξίπτωτα δεν άνοιξαν, το βιβλίο περιγράφει πώς οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες «εντόπισαν τις κραυγές οργής [του Κομάροφ] καθώς έπεφτε προς τον θάνατό του».

Μερικοί μεταφραστές τον ακούν να λέει: «Η θερμότητα ανεβαίνει στην κάψουλα». Χρησιμοποιεί επίσης τη λέξη «με σκότωσαν» — πιθανώς για να περιγράψει τι του είχαν κάνει οι μηχανικοί.

Αλλά ο θάνατος του Βλαντιμίρ Κομάροφ φαίνεται να ήταν σχεδόν προμελετημένος. Ο Γιούρι Γκαγκάριν το είπε αυτό σε μια συνέντευξη που έδωσε στην Pravda εβδομάδες μετά τη συντριβή. Επέκρινε έντονα τους αξιωματούχους που είχαν αφήσει τον φίλο του να πετάξει.

Ο Κομάροφ τιμήθηκε με κρατική κηδεία. Μόνο ένα σπασμένο οστό της φτέρνας επέζησε από τη συντριβή. Τρεις εβδομάδες αργότερα, ο Γιούρι Γκαγκάριν πήγε να δει τον φίλο του στην KGB. Ήθελε να μιλήσει για το τι συνέβη. Όπως το περιγράφει το βιβλίο:

Ο Γκαγκάριν συνάντησε τον Ρουσάγιεφ στο οικογενειακό του διαμέρισμα.

Ο Γκαγκάριν του 1967 ήταν πολύ διαφορετικός από τον ανέμελο νεαρό άνδρα του 1961. Ο θάνατος του Κομάροφ είχε βάλει ένα τεράστιο βάρος ενοχής στους ώμους του. Κάποια στιγμή ο Γκαγκάριν είπε: «Πρέπει να πάω να δω τον πρωταγωνιστή [τον Μπρέζνιεφ] προσωπικά». Ήταν βαθιά θλιμμένος που δεν είχε καταφέρει να πείσει τον Μπρέζνιεφ να ακυρώσει την εκτόξευση του Κομάροφ.

Λίγο πριν φύγει ο Γκαγκάριν, η ένταση του θυμού του έγινε εμφανής. «Θα επικοινωνήσω μαζί του [με τον Μπρέζνιεφ] με κάποιο τρόπο, και αν ποτέ ανακαλύψω ότι γνώριζε για την κατάσταση και παρόλα αυτά αφήσει τα πάντα να συμβούν, τότε ξέρω ακριβώς τι θα κάνω». Ο Ρουσάγιεφ συνεχίζει, «Δεν ξέρω ακριβώς τι είχε στο μυαλό του ο Γιούρι. Ίσως μια δυνατή γροθιά στο πρόσωπο». Ο Ρουσάγιεφ προειδοποίησε τον Γκαγκάριν να είναι προσεκτικός όσον αφορά τον Μπρέζνιεφ. «Του είπα: “Μίλα μου πρώτα πριν κάνεις οτιδήποτε. Σε προειδοποιώ, να είσαι πολύ προσεκτικός”».

Ο Γιούρι Γκαγκάριν πέθανε σε αεροπορικό δυστύχημα το 1968, ένα χρόνο πριν οι Αμερικανοί φτάσουν στη Σελήνη.

photo: pixabay