Για σύντομο χρονικό διάστημα μετά από μία μόνο άγρυπνη νύχτα, οι καταθλιπτικοί ασθενείς μπορεί μερικές φορές να εμφανίσουν αυξημένη διάθεση, όπως λένε οι ερευνητές. Ακόμη και οι υγιείς άνθρωποι μπορούν να σχετιστούν με αυτό το συναίσθημα αφού κάνουν ένα ολονύχτιο ξενύχτι και συνεχίσουν στην επόμενη μέρα. Η Yevgenia Kozorovitskiy και μια ομάδα ερευνητών από το Northwestern University ξεκίνησαν να διερευνήσουν αυτήν την περίεργη αίσθηση.

«Η χρόνια απώλεια ύπνου έχει μελετηθεί καλά και οι ομοιόμορφα επιζήμιες συνέπειές της είναι ευρέως τεκμηριωμένες, αλλά η σύντομη απώλεια ύπνου –όπως η αντίστοιχη του μαθητή που κάνει ένα ολονύχτιο ξενύχτι πριν από μια εξέταση– είναι λιγότερο κατανοητή», εξήγησε ο Kozorovitskiy.

Για να διερευνήσουν τι ακριβώς συμβαίνει στον εγκέφαλο μετά από μια νύχτα οξείας στέρησης ύπνου, οι ερευνητές ανέπτυξαν ένα μοναδικό πείραμα για να κρατούν τα ποντίκια ξύπνια για παρατεταμένες χρονικές περιόδους. Η συσκευή που χρησιμοποιούσαν αποτελούνταν από μια μικρή πλατφόρμα λίγα εκατοστά πάνω από μια αργά περιστρεφόμενη δοκό που περιέβαλλε το πάτωμα. Εάν το ποντίκι έπεφτε για ύπνο, θα έπεφτε από την πλατφόρμα και θα ξυπνούσε από την περιστρεφόμενη δέσμη. Ο στόχος ήταν να δημιουργηθεί μια κατάσταση όπου το ζώο θα μπορούσε να κρατηθεί ξύπνιο χωρίς να αγχώνεται υπερβολικά.

Μετά από 12 ώρες άγρυπνα τα ζώα φάνηκε να γίνονται υπερκινητικά και υπερσεξουαλικά. Αυτά τα χαρακτηριστικά έτειναν να εξαφανίζονται μετά από λίγες ώρες, αλλά περαιτέρω τεστ που είχαν σχεδιαστεί για την αξιολόγηση καταθλιπτικών καταστάσεων είδαν διακριτές αντικαταθλιπτικές ιδιότητες από την άγρυπνη νύχτα που διήρκεσε έως και τρεις ημέρες. Περαιτέρω μελέτη αποκάλυψε ότι η αυξημένη δραστηριότητα στους νευρώνες ντοπαμίνης ήταν υπεύθυνη για τις αλλαγές συμπεριφοράς στα ποντίκια.

«Ήμασταν περίεργοι ποιες συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου ήταν υπεύθυνες για τις αλλαγές συμπεριφοράς», είπε ο Kozorovitskiy. «Θέλαμε να μάθουμε αν ήταν ένα μεγάλο, εκπεμπόμενο σήμα που επηρέαζε ολόκληρο τον εγκέφαλο ή αν ήταν κάτι πιο εξειδικευμένο».

Τρεις συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου φάνηκαν κυρίως υπεύθυνες για τις επιπτώσεις της στέρησης ύπνου – ο προμετωπιαίος φλοιός, ο επικλινής πυρήνας και ο υποθάλαμος. Με γνώμονα τα αντικαταθλιπτικά αποτελέσματα, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι νευρώνες ντοπαμίνης στον προμετωπιαίο φλοιό είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι.

Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η στέρηση ύπνου προφανώς πυροδότησε έναν βαθμό συναπτικής πλαστικότητας στον προμετωπιαίο φλοιό. Και ήταν αυτός ο μηχανισμός που δημιούργησε τα αντικαταθλιπτικά αποτελέσματα στα ποντίκια.

Το γιατί ακριβώς η οξεία στέρηση ύπνου προκαλεί αυτό το αποτέλεσμα εξακολουθεί να είναι λίγο μυστήριο. Ο Kozorovitskiy προτείνει ότι ο μηχανισμός θα μπορούσε να έχει εξελικτικά ευεργετικές ρίζες, βοηθώντας να λειτουργήσει ένα ζώο για σύντομο χρονικό διάστημα όταν αντιμετωπίζει μια απειλή.

«Μπορείτε να φανταστείτε ορισμένες καταστάσεις όπου υπάρχει ένα αρπακτικό ή κάποιο είδος κινδύνου όπου χρειάζεστε έναν συνδυασμό σχετικά υψηλής λειτουργικότητας με την ικανότητα να καθυστερείτε τον ύπνο», εικάζει ο Kozorovitskiy. «Αν χάνετε τον ύπνο σας τακτικά, τότε οι διάφορες χρόνιες επιδράσεις θα είναι ομοιόμορφα επιζήμιες. Αλλά με παροδικό τρόπο, μπορείτε να φανταστείτε καταστάσεις όπου είναι ωφέλιμο να είστε σε έντονη εγρήγορση για μια χρονική περίοδο».

Ελπίζεται ότι τα νέα ευρήματα θα οδηγήσουν τους ερευνητές προς την κατεύθυνση νέων θεραπειών για τις διαταραχές της διάθεσης. Η εύρεση τρόπων για να αξιοποιηθεί φαρμακολογικά αυτός ο γρήγορος αντικαταθλιπτικός μηχανισμός θα μπορούσε να είναι απίστευτα χρήσιμος, δεδομένου ότι τα περισσότερα τρέχοντα φάρμακα χρειάζονται εβδομάδες για να δράσουν.

Ο Kozorovitskiy τονίζει ότι αυτά τα ευρήματα δεν αποτελούν ενθάρρυνση για τους καταθλιπτικούς ανθρώπους να μένουν ξύπνιοι όλη τη νύχτα ως ένας τρόπος να ανεβάσουν τη διάθεσή τους.

«Το αντικαταθλιπτικό αποτέλεσμα είναι παροδικό και γνωρίζουμε τη σημασία ενός καλού ύπνου», είπε. «Θα έλεγα ότι είναι καλύτερα να πας στο γυμναστήριο ή να κάνεις μια ωραία βόλτα».

Η νέα μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Neuron.

(photo: pixabay)