Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ανακάλυψαν έναν από τους παλαιότερους χώρους ταφής στον κόσμο σε μια σπηλιά στο Ισραήλ, όπου τα καλοδιατηρημένα λείψανα των πρώτων ανθρώπων που χρονολογούνται περίπου 100.000 χρόνια πριν ήταν προσεκτικά τοποθετημένα σε λάκκους.

Τα ευρήματα στο σπήλαιο Tinshemet στο κεντρικό Ισραήλ, που δημοσιεύθηκαν σε ακαδημαϊκό περιοδικό νωρίτερα φέτος, βασίζονται σε προηγούμενες ανακαλύψεις στο βόρειο Ισραήλ και συμβάλλουν στο να κατανοήσουμε καλύτερα τις τελετουργίες της ανθρώπινης ταφής.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους αρχαιολόγους παρουσιάζουν τα αντικείμενα που βρέθηκαν δίπλα στα λείψανα και τα οποία μπορεί να χρησιμοποιούνταν κατά τη διάρκεια τελετών προς τιμήν των νεκρών και θα μπορούσαν να ρίξουν φως στο πώς οι αρχαίοι πρόγονοί μας σκέφτονταν την πνευματικότητα και τη μετά θάνατον ζωή.

«Πρόκειται για μια εκπληκτική επαναστατική καινοτομία για το είδος μας», δήλωσε ο Γιόσι Ζάιντνερ, ένας από τους διευθυντές της ανασκαφής στο Τίνσεμετ και καθηγητής αρχαιολογίας στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. «Είναι στην πραγματικότητα η πρώτη φορά που αρχίζουμε να χρησιμοποιούμε αυτή τη συμπεριφορά».

Αρχαιολόγοι που εργάζονται στο Tinshemet από το 2016 έχουν ανακαλύψει τα λείψανα πέντε πρώιμων ανθρώπων που χρονολογούνται περίπου 110.000 έως 100.000 χρόνια πριν, σύμφωνα με διάφορες τεχνολογίες.

Οι σκελετοί ανακαλύφθηκαν σε λάκκους και τοποθετήθηκαν προσεκτικά σε εμβρυϊκή στάση, γνωστή ως ταφική στάση, δήλωσε ο Ζάιντνερ. Πολλοί βρέθηκαν μαζί με αντικείμενα, όπως βότσαλα βασάλτη, υπολείμματα ζώων ή θραύσματα ώχρας, μιας κοκκινωπής χρωστικής ουσίας που παράγεται από πετρώματα πλούσια σε σίδηρο.

Αυτά τα αντικείμενα, μερικά από τα οποία προέρχονταν από εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, δεν είχαν καμία γνωστή πρακτική χρήση στην καθημερινή ζωή, επομένως οι ειδικοί πιστεύουν ότι αποτελούσαν μέρος τελετουργιών που αποσκοπούσαν στην τιμή των νεκρών.

Ένα παράθυρο στις πρώτες ανθρώπινες ταφές
Το σπήλαιο Tinshemet είναι μια σκοτεινή εγκοπή στους κυματιστούς λόφους του κεντρικού Ισραήλ γεμάτη με νυχτερίδες φρούτων που τρίζουν. Μέσα και γύρω από το σπήλαιο βρίσκεται ένας απλός πέτρινος τύμβος, τον οποίο ο Zaidner αποκαλεί «μία από τις τρεις ή τέσσερις πιο σημαντικές τοποθεσίες για τη μελέτη της ανθρώπινης εξέλιξης και συμπεριφοράς κατά την Παλαιολιθική εποχή».

Η Παλαιολιθική εποχή, γνωστή και ως Λίθινη Εποχή λόγω της εμφάνισης των λίθινων εργαλείων, διήρκεσε από 3,3 εκατομμύρια χρόνια πριν έως περίπου 10.000 χρόνια πριν. Το σπήλαιο Τινσεμέτ χρονολογείται από τη Μέση Παλαιολιθική εποχή, περίπου μεταξύ 250.000 και 30.000 ετών πριν.

Μερικά από τα βασικά ευρήματα των ερευνητών του Tinshemet δημοσιεύθηκαν τον Μάρτιο στο Nature Human Behavior. Μια βασική ανακάλυψη ήταν τα λείψανα πέντε πρώιμων ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων δύο πλήρων σκελετών και τριών μεμονωμένων κρανίων με άλλα οστά και δόντια. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι περισσότερα από 500 θραύσματα κόκκινης και πορτοκαλί ώχρας διαφορετικού μεγέθους, μιας χρωστικής που δημιουργείται με τη θέρμανση λίθων πλούσιων σε σίδηρο σε μια ορισμένη θερμοκρασία – απόδειξη ότι οι πρώτοι άνθρωποι είχαν τα μέσα να δημιουργούν διακοσμητικά αντικείμενα.

«Εδώ βλέπουμε ένα πραγματικά σύνθετο σύνολο συμπεριφορών, που δεν σχετίζονται μόνο με το φαγητό και την επιβίωση», είπε ο Ζάιντνερ.

Χρησιμοποιώντας χειροκίνητες σμίλες και λεπτεπίλεπτα πνευματικά τρυπάνια μεγέθους στυλό που μοιάζουν με οδοντιατρικά εργαλεία, οι αρχαιολόγοι θα χρειαστούν πολλά ακόμη χρόνια για να ανασκάψουν τον χώρο. Η εργασία πεδίου, η οποία ξεκίνησε το 2016, συνήθως γίνεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Φέτος, δώδεκα προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές αρχαιολογίας διασκορπίστηκαν σε όλο τον χώρο, καταγράφοντας και αφαιρώντας με σχολαστικό τρόπο κάθε θραύσμα εργαλείου, αντικειμένου ή οστού.

Στην είσοδο του σπηλαίου, το κρανίο ενός από τους πρώτους ανθρώπους αναδύεται σιγά σιγά από τα ιζήματα του βράχου· θα περάσουν χρόνια μέχρι να ανασκαφεί πλήρως.

Το Tinshemet είναι εξαιρετικά σημαντικό για τους αρχαιολόγους επειδή το τοπικό κλίμα διατήρησε τα οστά, τα εργαλεία και τα στολίδια σε καλή κατάσταση, σε αντίθεση με πολλά άλλα μέρη του κόσμου όπου αυτά τα αντικείμενα χάθηκαν στο πέρασμα του χρόνου, δήλωσε ο Christian Tryon, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ και ερευνητικός συνεργάτης στο Πρόγραμμα Ανθρώπινης Προέλευσης στο Smithsonian Institution, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Οι σκελετοί και τα αντικείμενα ήταν τόσο καλά διατηρημένα λόγω της τέφρας από συχνές πυρκαγιές, πιθανώς για τελετουργίες. Αυτή η μεγάλη ποσότητα τέφρας αναμεμειγμένη με τις βροχοπτώσεις και τον όξινο ασβεστόλιθο του Ισραήλ, δημιούργησε τις βέλτιστες συνθήκες για τη διατήρηση. Ένας σκελετός ήταν σε τόσο καλή κατάσταση που οι αρχαιολόγοι μπορούσαν να δουν πώς τα δάχτυλα ήταν συνυφασμένα, με τα χέρια ενωμένα κάτω από το κεφάλι.

Ένα παράθυρο σε μια λιγότερο γνωστή εποχή
Ο Tryon δήλωσε ότι τα ευρήματα στο Tinshemet ενισχύουν προηγούμενες ανακαλύψεις από δύο παρόμοιες ταφικές τοποθεσίες που χρονολογούνται την ίδια περίοδο στο βόρειο Ισραήλ – το Σπήλαιο Skhul και το Σπήλαιο Qafzeh. Το Σπήλαιο Skhul ανασκάφηκε πριν από σχεδόν 100 χρόνια και το Σπήλαιο Qafzeh κυρίως πριν από περίπου 50 χρόνια, όταν οι αρχαιολογικές πρακτικές ήταν πιο τυχαίες.

Το Tinshemet βοήθησε τους αρχαιολόγους να συμπεράνουν ότι οι ταφικές πρακτικές άρχισαν να γίνονται πιο διαδεδομένες κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο οι πρώτοι άνθρωποι αντιμετώπιζαν τους νεκρούς τους.

Ορισμένοι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι οι σκόπιμες ταφές ξεκίνησαν νωρίτερα. Στη Νότια Αφρική, το είδος Homo naledi – ένας αρχαίος ξάδερφος του Homo sapiens – μπορεί να τοποθετούσε σκόπιμα τους νεκρούς του σε σπηλιές ήδη από 200.000 χρόνια πριν. Ωστόσο, πολλοί αρχαιολόγοι δήλωσαν ότι τα ευρήματα είναι αμφιλεγόμενα και δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να υποστηρίζουν τον ισχυρισμό περί σκόπιμων ταφών.

Μια γέφυρα μεταξύ των λαών
Στην αρχαιότητα, το Ισραήλ αποτελούσε γέφυρα μεταξύ των Νεάντερταλ από την Ευρώπη και του Homo sapiens από την Αφρική. Οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει άλλες υποομάδες των πρώτων ανθρώπων στην περιοχή και πιστεύουν ότι οι ομάδες αλληλεπιδρούσαν και μπορεί να είχαν διασταυρωθεί.

Οι ειδικοί μελετούν τους δύο πλήρεις σκελετούς που έφεραν από το Τινσεμέτ εδώ και χρόνια, αλλά δεν είναι ακόμη σαφές εάν επρόκειτο για Νεάντερταλ, Homo sapiens, έναν υβριδικό πληθυσμό ή για κάποια άλλη ομάδα.

Το μείγμα υποομάδων δημιούργησε ευκαιρίες για διαφορετικές ομάδες πρώιμων ανθρώπων να ανταλλάξουν γνώσεις ή να εκφράσουν την ταυτότητά τους, δήλωσε ο Ζάιντνερ. Είναι περίπου αυτή την εποχή που οι αρχαιολόγοι βλέπουν για πρώτη φορά παραδείγματα πρώιμων κοσμημάτων ή ζωγραφικής σώματος, τα οποία θα μπορούσαν να είναι τρόποι με τους οποίους οι πρώιμοι άνθρωποι άρχισαν να ανήκουν σε μια συγκεκριμένη ομάδα, χαράσσοντας όρια μεταξύ «εμάς» και «αυτών», είπε.

Ο Israel Hershkovitz, φυσικός ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και συν-διευθυντής του χώρου Tinshemet, δήλωσε ότι η έννοια των νεκροταφείων στην προϊστορική ζωή είναι σημαντική επειδή συμβολίζει «ένα είδος ιδιοκτησίας της περιοχής».

«Είναι ένα είδος αξίωσης της κτήσης της γης προς τους γείτονες, δηλώνοντας ‘αυτή είναι η επικράτειά μου, αυτό το μέρος της γης ανήκει στον πατέρα μου και στους προγόνους μου’ και ούτω καθεξής».

(photo: eurokinissi)