Εκεί, προσκολλημένοι στους εσωτερικούς τοίχους ενός από τα πιο ραδιενεργά κτίρια στη Γη, οι επιστήμονες ανακάλυψαν έναν παράξενο μαύρο μύκητα που ζει περιέργως…ζωάρα.

Αυτός ο μύκητας ονομάζεται Cladosporium sphaerospermum και ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι η σκούρα χρωστική του – η μελανίνη – μπορεί να του επιτρέπει να αξιοποιεί την ιονίζουσα ακτινοβολία μέσω μιας διαδικασίας παρόμοιας με τον τρόπο που τα φυτά αξιοποιούν το φως για τη φωτοσύνθεση. Αυτός ο προτεινόμενος μηχανισμός αναφέρεται ακόμη και ως ραδιοσύνθεση.

Αλλά να το πραγματικά περίεργο με το C. sphaerospermum : Αν και οι επιστήμονες έχουν δείξει ότι ο μύκητας ευδοκιμεί παρουσία ιονίζουσας ακτινοβολίας, κανείς δεν έχει καταφέρει να προσδιορίσει πώς ή γιατί. Η ραδιοσύνθεση είναι μια θεωρία, η οποία είναι δύσκολο να αποδειχθεί.

Το μυστήριο ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν μια ομάδα με επικεφαλής τη μικροβιολόγο Νέλι Ζντάνοβα της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας ξεκίνησε μια έρευνα πεδίου στη Ζώνη Αποκλεισμού του Τσερνομπίλ για να ανακαλύψει τι είδους ζωή, αν υπήρχε, μπορούσε να βρεθεί στο καταφύγιο που περιέβαλλε τον ερειπωμένο αντιδραστήρα.

Εκεί, έμειναν έκπληκτοι όταν ανακάλυψαν μια ολόκληρη κοινότητα μυκήτων, που καταγράφει έναν εκπληκτικό αριθμό 37 ειδών . Αξιοσημείωτο είναι ότι αυτοί οι οργανισμοί έτειναν να έχουν σκούρες έως μαύρες αποχρώσεις, πλούσιους σε μελανίνη.

Το C. sphaerospermum κυριάρχησε στα δείγματα, ενώ παράλληλα παρουσίασε μερικά από τα υψηλότερα επίπεδα ραδιενεργού μόλυνσης.

Όσο εκπληκτική κι αν ήταν η ανακάλυψη, αυτό που συνέβη στη συνέχεια δίχασε την επιστημονική κοινότητα.

Η ραδιοφαρμακολόγος Ekaterina Dadachova και ο ανοσολόγος Arturo Casadevall — και οι δύο με θέσεις στο Albert Einstein College of Medicine στις ΗΠΑ — ηγήθηκαν μιας ομάδας επιστημόνων που διαπίστωσαν ότι η έκθεση του C. sphaerospermum σε ιονίζουσα ακτινοβολία δεν βλάπτει τον μύκητα όπως θα βλάπτει άλλους οργανισμούς .

Η ιονίζουσα ακτινοβολία περιγράφει τις εκπομπές σωματιδίων αρκετά ισχυρών ώστε να αποσπάσουν ηλεκτρόνια από τα άτομά τους, μετατρέποντάς τα στις ιοντικές τους μορφές.

Αυτό ακούγεται αρκετά ακίνδυνο στα χαρτιά, αλλά στην πράξη, ο ιονισμός μπορεί να διασπάσει μόρια, παρεμβαίνοντας σε βιοχημικές αντιδράσεις, ακόμη και καταστρέφοντας το DNA.

Ωστόσο, το C. sphaerospermum φάνηκε παράξενα ανθεκτικό και μάλιστα αναπτύχθηκε καλύτερα όταν εκτέθηκε σε ιονίζουσα ακτινοβολία. Άλλα πειράματα έδειξαν ότι η ιονίζουσα ακτινοβολία άλλαξε τη συμπεριφορά της μυκητιακής μελανίνης – μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση που δικαιολογούσε περαιτέρω διερεύνηση.

Ο μύκητας – και άλλοι παρόμοιοι οργανισμοί- φαίνεται να συλλέγουν ιονίζουσα ακτινοβολία και να τη μετατρέπουν σε ενέργεια, με τη μελανίνη να εκτελεί παρόμοια λειτουργία με τη χρωστική ουσία χλωροφύλλη που απορροφά το φως.

Ταυτόχρονα, η μελανίνη λειτουργεί ως προστατευτική ασπίδα ενάντια στις πιο επιβλαβείς επιπτώσεις αυτής της ακτινοβολίας.

Αυτό φαίνεται να υποστηρίζεται από τα ευρήματα μιας δημοσίευσης του 2022 , στην οποία οι επιστήμονες περιγράφουν τα αποτελέσματα της μεταφοράς του C. sphaerospermum στο διάστημα και της πρόσδεσής του στο εξωτερικό του ISS, έτσι ώστε να είναι πλήρως εκτεθειμένος στην κοσμική ακτινοβολία.

Στόχος της παρούσας εργασίας δεν ήταν να καταδείξει ή να διερευνήσει τη ραδιοσύνθεση, αλλά να διερευνήσει τις δυνατότητες του μύκητα ως ασπίδα ακτινοβολίας για διαστημικές αποστολές , κάτι που θα ήταν ιδιαιτέρως χρήσιμο. Αλλά, μέχρι στιγμής, δεν γνωρίζουμε ακόμη τι κάνει στην πραγματικότητα ο μύκητας.

Οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει να αποδείξουν ότι η δέσμευση άνθρακα εξαρτάται από την ιονίζουσα ακτινοβολία, το μεταβολικό κέρδος από την ιονίζουσα ακτινοβολία ή μια καθορισμένη οδό συλλογής ενέργειας.

«Ωστόσο, η πραγματική ραδιοσύνθεση μένει να αποδειχθεί, πόσο μάλλον η αναγωγή των ενώσεων άνθρακα σε μορφές με υψηλότερο ενεργειακό περιεχόμενο ή η σταθεροποίηση ανόργανου άνθρακα που προκαλείται από ιονίζουσα ακτινοβολία», γράφει μια ομάδα με επικεφαλής τον μηχανικό Nils Averesch του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ.

Η ιδέα της ραδιοσύνθεσης είναι τόσο ωραία – σαν κάτι βγαλμένο από επιστημονική φαντασία. Αλλά ίσως είναι ακόμη πιο ωραίο το γεγονός ότι αυτός ο παράξενος μύκητας κάνει κάτι που δεν καταλαβαίνουμε για να εξουδετερώσει κάτι τόσο επικίνδυνο για τον άνθρωπο.

Δεν είναι και το μόνο. ​​Ένας μαύρος μύκητας, ο Wangiella dermatitidis , παρουσιάζει αυξημένη ανάπτυξη υπό ιονίζουσα ακτινοβολία . Εν τω μεταξύ, ένα άλλο είδος μύκητα, ο Cladosporium cladosporioides , παρουσιάζει αυξημένη παραγωγή μελανίνης αλλά όχι ανάπτυξη υπό ακτινοβολία γάμμα ή υπεριώδη ακτινοβολία .

Επομένως, η συμπεριφορά που παρατηρείται στο C. sphaerospermum δεν είναι ίδια για όλους τους μελανοποιημένους μύκητες.

Μήπως αυτό δείχνει ότι πρόκειται για μια προσαρμογή που επιτρέπει στον μύκητα να τροφοδοτείται με ισχυρό φως που μπορεί να σκοτώσει άλλους οργανισμούς; Ή μήπως πρόκειται για μια αντίδραση στο στρες που ενισχύει την επιβίωση υπό καλές, αλλά όχι ιδανικές, συνθήκες;

Σε αυτό το σημείο, είναι αδύνατο να απαντήσουμε.

Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι αυτός ο ταπεινός, βελούδινος μαύρος μύκητας κάνει κάτι έξυπνο με την ιονίζουσα ακτινοβολία για να επιβιώσει και ίσως ακόμη και να πολλαπλασιαστεί σε ένα μέρος πολύ επικίνδυνο για να το περπατήσουν με ασφάλεια οι άνθρωποι.

(photo: pixabay)