Γιάννης Σταθάς!
Ήταν παιδί του περίφημου αρματωλού Δήμου Σταθά.
Γεννήθηκε το 1758 και διαδέχθηκε τον πατέρα του ως οπλαρχηγός της περιοχής του Βάλτου την προεπαναστατική περίοδο, τότε που οι Έλληνες ετοιμάζονταν.
Το 1805 ξεκίνησε ο Ρωσσοτουρκικός πόλεμος. Ο Σταθάς κατατάχθηκε στο Ρωσικό ναυτικό και υπηρέτησε ως υποναύαρχος, καθώς ο σκοπός του ήταν να «γονατίσει» τους Τούρκους.
Μετά την ανακωχή Ρωσίας-Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στο Τιλσίτ το 1807, οι Ρώσοι αποχώρησαν από το Αιγαίο. Όσοι είχαν συμπολεμήσει με τους Ρώσους, μπήκαν στο στόχαστρο.
Σε Ήπειρο, Θεσσαλία και Πελοπόννησο οι Τούρκοι κατέστρεφαν τις περιουσίες των Ελλήνων σφάζοντας και βιάζοντας.
Οι αρματολοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις περιοχές τους και συγκεντρώθηκαν στην ελεύθερη από τουρκικά στρατεύματα Σκιάθο. Στην συνάντηση συμμετείχε και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης που είχε γλυτώσει από τις σφαγές των Τούρκων στην Πελοπόννησο.
Τους πήρε μόλις λίγες εβδομάδες να δημιουργήσουν ένα καταδρομικό στολίσκο 70 σκαφών αποτελούμενο κυρίως από “φούστες” χωρισμένο σε 10 μοίρες.
Οι μοίρες πήραν όνομα αναλόγως με την περιοχή από την οποία προερχόταν ο επικεφαλής οπλαρχηγός τους (Μωριάς, Ρούμελη, Κασσάνδρα κτλ).
Ο Γιάννης Σταθάς πήρε το γενικό πρόσταγμα για όλο τον στολίσκο. Καθοριστικό ρόλο σε αυτή την απόφαση έπαιξε η εμπειρία του από την θητεία του στο ρωσικό στόλο.
Επικεφαλής της μοίρας του Μωριά ήταν ο Θ. Κολοκοτρώνης.
Αξιοσημείωτο είναι πως τα πλοιάρια ήταν βαμμένα μαύρα σε όλα τα σημεία τους, ακόμα και στα ιστία, παίρνοντας το όνομα «ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΚΑΡΑΒΙΑ».
Ο Σταθάς δεν σήκωσε την Ρωσική σημαία όπως συνηθιζόταν εκείνη την εποχή στο Αιγαίο. Σήκωσε μια αυτοσχέδια Ελληνική, ένα γαλάζιο πανί με ένα λευκό ταυρό στο κέντρο, η οποία θεωρήθηκε ως η πρώτη ελληνική επαναστατική σημαία των Ελλήνων.
Οι μοίρες εξοπλίστηκαν και διεσπάρησαν σε διάφορες κατευθύνσεις.
Ο Σταθάς κατευθύνθηκε στον κόλπο της Θεσσαλονίκης όπου διεξήγαγε τολμηρές επιδρομές, βυθίζοντας, μεταξύ των άλλων, μια τουρκική κορβέτα, κάτι που κατέγραψε η δημοτική μας παράδοση.
Επίμετρο – Του Γιάννη του Σταθά
Μαύρο καράβ’ αρμένιζ ‘ς τα μερη της Κασάντρας.
Μαύρα παννιά το σκέπαζαν και τουρανού σημαία.
Κι’ ομπρός κορβέττα μ’ άλικη σημαία του προβγαίνει.
“Μάινα, φωνάζει, τα παννιά, ρήξε τοις γάμπιαις κάτου.
-Δεν τα μαϊνάρω τα παννιά κι’ ουδέ τα ρήχνω κάτω.
Μη με θαρρείτε νιόνυφη, νύφη να προσκυνήσω;
Εγώ είμαι ο Γιάννης του Σταθά, γαμπρός του Μπουκουβάλα
Τράκο, λεβένταις, δώσετε, απίστους μη φοβάστε. “
Κ’ οι Τούρκοι βόλτα έρρηξαν κ’ εγύρισαν την πλώρη.
Πρώτος ο Γιάννης πέταξε με το σπαθί ‘ς το χέρι.
‘Σ τα μπούνια τρέχουν αίματα, το πέλαο κοκκινίζει,
κι’ αλλά! αλλάχ οι άπιστοι κράζοντας προσκυνούνε.
Οι υπόλοιπες μοίρες επιτέθηκαν επιτυχώς σε όλα τα παράλια της Εύβοιας, αλλά επεκτάθηκαν και σε αυτά της Μικράς Ασίας φτάνοντας ακόμη και στην είσοδο των Στενών. Σκότωναν τους ενήλικες άνδρες άνδρες χωρίς οίκτο και λεηλατούσαν τις οικίες τους. Το ίδιο συνέβη και σε όσα πληρώματα πλοίων είχαν την ατυχία να βρεθούν μπροστά τους.
Τα «ΜΑΥΡΑ ΚΑΡΑΒΙΑ» έγιναν ο φόβος και ο τρόμος του Αιγαίου.
Ο Σουλτάνος αποφάσισε να στείλει μια ισχυρή μοίρα Τουρκικού στόλου στην Σκύρο για να τους εξοντώσει. Οι οπλαρχηγοί δεν φοβήθηκαν. Έκατσαν να πολεμήσουν. Για καλή τους τύχη εμφανίστηκε μία Αγγλική φρεγάτα. Οι Άγγλοι βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ως εκ τούτου, η Αγγλική φρεγάτα επιτέθηκε στα Τουρκικά πλοία και τα βύθισε.
Γράφει ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματα του για το περιστατικό:
«…επήγα με τον καπετάν Αλεξανδρή εις το Λεβάντε δέκα μήνους εναντίον των Τούρκων. Εκεί επήγα εις το Άγιον Όρος. Μας επολιόρκησαν τρία καράβια Τουρκικά πολεμικά εις την Σκιάθον. Εδώκαμεν είδησιν μιας φρεγάτας Αγγλικής και ήλθεν εις βοήθειαν μας. Τα δύο κορβέττα τα εβούλιαξε και τη φρεγάτα την επήρε ζωντανή. Είμεθα ημείς οι Έλληνες 1.400 όλοι καπεταναίοι του Ολύμπου, καθώς παπά – Βλαχάβας, Λιόλιος, του Τσάρα οι καπεταναίοι» .
Η εξέλιξη έσκασε σαν «βόμβα» στην Κωνσταντινούπολη. Ο Σουλτάνος ειδοποίησε τον Αλή Πασά να επιτρέψει στους οπλαρχηγούς να επιστρέψουν στις περιοχές τους χωρίς αντίποινα,
Φυσικά προσπάθησε να δωροδοκήσει μερικούς, χωρίς αποτέλεσμα.
Τελικά ο στολίσκος των αρματολών αυτοδιαλύθηκε ίσως και λόγω του βαρέως χειμώνα το 1807.
Οι αρματολοί επέστρεψαν στις περιοχές τους. Ωστόσο, ο Σουλτάνος δεν κράτησε τον λόγο του. Οι οπλαρχηγοί έγιναν εύκολος στόχος και εξοντώθηκαν σχεδόν όλοι την επόμενη τριετία. Ανάμεσα τους και ο Σταθάς που επέστρεψε στην περιοχή του και δολοφονήθηκε στην Μπούκα Αμφιλοχίας το 1812.
Προς τιμήν του έχει ονομαστεί το ομώνυμο χωριό στην περιοχή του Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας.
