Το 1768 η Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας κήρυξε τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Θέλοντας να διασπάσει τις δυνάμεις των Τούρκων και να δημιουργήσει πολλές (έστω και μικρές) εστίες πολέμου, δημιουργεί τα «Ορλωφικά»! Έστειλε δηλαδή τους αδελφούς Ορλώφ, επικεφαλής ρωσικής δύναμης που θα χτυπούσαν τους Οθωμανούς στην Πελοπόννησο.
Η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Θεσσαλία, η Στερεά Ελλάδα, τα βενετοκρατούμενα Επτάνησα, η Πελοπόννησος, η Κρήτη, απ΄άκρη σ΄άκρη σε κάθε γωνιά της υπόδουλης πατρίδας, ξεσηκώθηκαν και επαναστάτησαν ενάντια στον τουρκικό ζυγό. Πρωταγωνιστές σε εκείνον τον ξεσηκωμό ήταν οι Μανιάτες, αλλά και αρκετοί Σφακιανοί, οι οποίοι έφυγαν από την Κρήτη προκειμένου να πολεμήσουν στο πλευρό των πατριωτών τους. Η φωτιά του πολέμου δεν άργησε να φτάσει και στα Σφακιά, την ορεινή, άγρια και αφιλόξενη για κάθε είδους κατακτητή περιοχή της μεγαλονήσου.
Εκεί, δεσπόζουσα μορφή ήταν ο Ιωάννης Βλάχος, ο οποίος γεννήθηκε στην Ανώπολη Σφακίων το 1722. Ο πατέρας του έχοντας αποκτήσει χρήματα από το εμπόριο μπόρεσε να τον στείλει για σπουδές στο εξωτερικό. Ως μορφωμένος απέκτησε το προσωνύμιο Δασκαλογιάννης, με το οποίο έμεινε στην ιστορία και έμελλε να είναι αυτός που θα ξεσηκώσει τους Σφακιανούς κατά του Οθωμανικού ζυγού.
Το Φεβρουάριο του 1770, μετά την άφιξη ρωσικών δυνάμεων στη Μάνη, ο Δασκαλογιάννης, που είχε στο μεταξύ συνδεθεί με τους Ορλώφ, έστειλε εκεί μερικές εκατοντάδες Σφακιανούς για να βοηθήσουν τους επαναστάτες της Πελοποννήσου. Λίγο αργότερα, τον Απρίλιο του 1770, ξέσπασε και στα Σφακιά εξέγερση και ο Δασκαλογιάννης τέθηκε επικεφαλής. Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της επανάστασης, ο Δασκαλογιάννης συγκέντρωσε όπλα και εφόδια και παράλληλα φρόντισε ώστε, σημαντικές – από θέμα στρατηγικής – περιοχές και σημεία του ορεινού όγκου των Χανιών να οχυρωθούν. Επιπλέον, όμως, είχε να κάμψει τις αντιρρήσεις επιφανών Σφακιανών, οι οποίοι θεωρούσαν πως δεν μπορούν να μπουν σε μια ευθεία αντιπαράθεση με τους Οθωμανούς.
Την ίδια στιγμή, έπρεπε να στείλει το μήνυμα της επικείμενης επανάστασης στα πέρατα της Κρήτης, αλλά αυτό σίγουρα δεν ήταν εύκολο, καθώς ναι μεν οι Σφακιανοί είχαν μια σχετική ευχέρεια κινήσεων, αλλά δεν ίσχυε το ίδιο και για την υπόλοιπη Κρήτη και ιδιαίτερα στις πεδινές περιοχές της.
Έστειλε, λοιπόν, ένα μήνυμα σε έναν από τους πιο γνωστούς και βιρτουόζους βιολιτζήδες που υπήρχαν τότε στο νησί, ο οποίος ήταν ικανός να μεταφέρει και να διαχύσει το μήνυμα της επερχόμενης επανάστασης. Από εκείνη την επικοινωνία μεταξύ των δυο ανδρών γεννήθηκε αυτό που σήμερα ξέρουμε σαν πεντοζάλι.
Η δημιουργία του, ωστόσο, μόνο εύκολη δεν ήταν. Η «γέννησή» του ήταν προϊόν της ανάγκης και ήταν γεμάτη μυστικά και κρυφά μηνύματα. Φυσικά σε εκείνη την επιστολή, τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται. Κεκαλυμμένα ο Δασκαλογιάννης αποκαλύπτει την προετοιμασία της επανάστασης. Το πέμπτο ζάλο είναι η πέμπτη στη σειρά προσπάθεια των Κρητών να αποτινάξουν τον Τουρκικό ζυγό και οι «δώδεκα κουμπάροι», είναι οι δώδεκα οπλαρχηγοί που θα ηγούντο της επανάστασης!
Με μπροστάρη τον «Δάσκαλο τον Γιάννη», ξεσπά η Κρητική επανάσταση, ο οποίος με τη βοήθεια ενός άλλου περιώνυμου πολεμιστή, του Γιωργακομάρκου, δημιούργησαν τον χειρότερο εφιάλτη των Τούρκων. Μία ειδική μονάδα επίλεκτων πολεμιστών, οι οποίοι ειδικεύονταν στον ανταρτοπόλεμο και δη στις νυχτερινές επιδρομές. Οι Τούρκοι τους είχαν ονομάσει «Σεϊτάν τακίμι», δηλαδή «Σώμα Δαιμόνων»!
Στην αρχή οι νίκες ήταν πολλές και το τίμημα ήταν πολύ ακριβό για τους Οθωμανούς. Ο πασάς των Χανίων, ωστόσο, συγκέντρωσε δύναμη 15.000 ανδρών και σταδιακά λύγισε την αντίσταση των Κρητικών.
Λέει ο Δασκαλογιάννης: «Για την Ελευθερία ήταν ετούτος εδώ ο σκοτωμός. Για την ελευθερία που εγώ τους κίνησα και που τώρα πληρωνόταν με το αίμα των Σφακιών». Οι επαναστάτες είχαν περάσει με τα καΐκια στη Γαύδο και στα Κύθηρα. Όσοι επέζησαν κρύβονταν στις σπηλιές και τα φαράγγια, ενώ τα Σφακιανά χωριά ήταν όλα καμένα. Το τέλος της επανάστασης ήρθε με το φρικτό τέλος του Δασκαλογιάννη και αφού νωρίτερα οι Οθωμανοί μπήκαν μετά από χρόνια στα Σφακιά.
Η επανάσταση στην υπόλοιπη Ελλάδα, την Ήπειρο και την Πελοπόννησο καταπνίγεται. Οι Ρώσοι νικήθηκαν στη Μεθώνη προς Ναβαρίνο, εγκαταλείποντας και ανατινάζοντας τα οχυρά. Μόνο η Μάνη διεσώθη χάρη στην ηρωική αντίσταση των οπλαρχηγών της.
Αμέσως μετά την αποχώρηση των Ρώσων, μέλη της οθωμανικής κυβέρνησης, πρότειναν τη γενική σφαγή των Ελλήνων, αδιακρίτως φύλου και ηλικίας. Όλοι συμφώνησαν, εκτός από τον αρχιναύαρχο Χασάν Τζεζαϊρλή, ο οποίος κατόρθωσε τελικά να επιβάλει την άποψή του με το ακαταμάχητο επιχείρημα: «Εάν φονευθώσιν όλοι οι Έλληνες, ποίος θα πληρώνη το χαράτσι;»
Στα επαναστατημένα Σφακιά έφτασε το νέο της γενικής καταστροφής του γένους και της αποχώρησης των Ρώσων με τα καράβια τους. Η απόφασή τους όμως δεν άλλαξε και συνέχισαν τον ανταρτοπόλεμο. Οι τελάληδες δεν σταμάτησαν ποτέ, να καλούν τον Δασκαλογιάννη να παραδοθεί. Τα γυναικόπαιδα στα σπήλαια και τα φαράγγια πεινούσαν, ενώ τα σπίτια τους και τα χωριά τους ήταν καμένα. Χιλιάδες κουφάρια σκοτωμένων στα βουνά έλιωναν από τη ζέστη, βρωμούσε ο τόπος και σε λίγο θα άρχιζαν και οι αρρώστιες να θερίζουν.
Ο Δασκαλογιάννης συνεχίζει: «Γύρναγα το κεφάλι και έβλεπα τις γυναίκες και τα παιδιά να σέρνονται στα σπήλαια. Γύμνια, πείνα και ορφάνια παντού. Οι άντρες κάθε μέρα λιγόστευαν και κουράζονταν και ανησυχούσαν για τους δικούς τους, που είχαν φύγει στα νησιά για να γλιτώσουν».
Και έφταναν στα αυτιά όλων, οι φωνές των τελάληδων που τον καλούσαν να παραδοθεί και να πάει να προσκυνήσει, έτσι για την τιμή του Σουλτάνου. Ο Δασκαλογιάννης ήξερε ότι θα τον σκότωναν και με το αίμα του θα αλάφρυνε τα Σφακιά και ήταν έτοιμος να το πράξει. Ο καιρός περνούσε, οι καταχνιές κατέβαιναν από τα βουνά, σε λίγο θα έπεφτε το πρώτο χιόνι και όλοι θα πέθαιναν εκεί πάνω. Και στα νησιά οι πρόσφυγες ήταν πεινασμένοι και αποκομμένοι από τα θεόρατα κύματα.
Έλαβε τότε και γράμμα από τον αδερφό του τον Σγουρομάλλη τον Νικολό, που τον κρατούσαν στο Μεγάλο Κάστρο, τον οποίο με το ζόρι έβαλαν να το γράψει και τον καλούσε κι εκείνος να παραδοθεί. Πήρε μόνος του την απόφαση να παραδοθεί, για να σωθούν τα Σφακιά και να μην ξεκληριστεί το γένος. «Να κρατηθεί η ελπίδα για την εκδίκηση και την ελευθερία, όσο υπάρχουν ζωντανοί».
Όταν διαδόθηκε στο τούρκικο στρατόπεδο ότι ο Δασκαλογιάννης παραδίνεται ξέσπασε αλαλαγμός. Τα βάσανά τους τέλειωναν. Σάλπισαν συναγερμό και βγήκαν όλοι στον κάμπο να δουν τον καπετάνιο να φθάνει ταπεινωμένος, να παραδοθεί.
Ο Δασκαλογιάννης παρουσιάστηκε στον Σερασκέρη, τον τούρκο στρατιωτικό διοικητή. Στη φυλακή που τον έκλεισαν, συνάντησε την κόρη του Μαρία. Τον ρώτησε η κόρη του γεμάτη αγωνία – «Θα πεθάνουμε πατέρα;» κι εκείνος της απάντησε – «Και αν είναι να αποθάνουμε για την ελευθερία, τι άλλο θέλουμε κόρη μου; Δεν μας εφτάνει τόση χαρά!»
Υπέγραψε στον Σερασκέρη ο δάσκαλος, ότι αυτός και ο αδερφός του για τρία χρόνια δεν θα γυρίσουν στα Σφακιά. Αναγνωρίζουν επίσης την τουρκική κατοχή στην περιοχή οι Σφακιανοί. Θα πληρώνουν κάθε χρόνο 5.000 γρόσια και θα κρατούσαν τη γλώσσα και τα έθιμά τους.
Τον μετέφεραν αρχικά στο Φραγκοκάστελο και στη συνέχεια στο Ηράκλειο έφιππος, μαζί με την κόρη του Μαρία. Ούτε με τις υποσχέσεις, ούτε με τις απειλές κατάφερε να πάρει ο Χουσεΐν πασάς αυτό που ήθελε από τον δάσκαλο. Ήθελε να αιχμαλωτίσει και τα άλλα τρία αδέρφια του.
Για ένα διάστημα ο Δασκαλογιάννης προσπάθησε να κερδίσει χρόνο, διαδίδοντας ότι υπήρχε δήθεν κάποιος κρυμμένος θησαυρός, ενώ και οι Τούρκοι περίμεναν, ώστε να δουν αν θα υπάρξει κάποια αντίδραση από τη Ρωσία. Όταν βεβαιώθηκαν ότι δεν είχαν να κερδίσουν τίποτα από τον αιχμάλωτο Σφακιανό διέταξαν το βασανιστικό του τέλος. Τον έριξαν στα σίδερα και το μαύρο σκοτάδι και άρχισαν τα βασανιστήρια. Στις 17 Ιουνίου 1771, ημέρα Παρασκευή και αργία των Μουσουλμάνων, στην πλατεία της ανατολικής πύλης του κάστρου, έβαλε ο Χουσεΐν πασάς και τον έγδαραν ζωντανό, με ξυράφι. Μαζεύτηκε ο όχλος για να δει το θέαμα και οι χριστιανοί κλείστηκαν στα σπίτια τους. Έφεραν οι τούρκοι και τον φυλακισμένο αδερφό του Νικολό, να δει το θέαμα και σάλεψαν τα μυαλά του. Ο Δασκαλογιάννης ξεψύχησε χωρίς να ανοίξει το στόμα του. Τον άφησαν δυο μέρες στον ήλιο και μετά τον πέταξαν σε ένα λάκκο στην άκρη του κάστρου. Το πνεύμα του ενέπνευσε τους Κρητικούς και τον αγώνα τους, με ένα σύνθημα τρομερό. Ελευθερία ή θάνατος!
Δεκαέξι χρόνια μετά τα τραγικά αυτά γεγονότα, το 1786, ένας σφακιανός πολεμιστής του Δασκαλογιάννη, ο μπάρμπα Μπατζελιός, έφτιαξε το Τραγούδι του Δασκαλογιάννη, μια τεράστια ρίμα με 1032 στίχους, που εξιστορεί με τρόπο συγκινητικό και ηρωικό, όλα τα γεγονότα από την περίοδο των Ορλωφικών το 1770 μέχρι τη θυσία του Κρητικού Μάρτυρα της επανάστασης. Αγράμματος βοσκός και τυροκόμος καθώς ήταν, το φύλαξε στο νου του και το αφηγήθηκε σ’ ένα νεότερο βοσκό, ψιλογραμματισμένο, κι εκείνος το πέρασε στο χαρτί.
Η Κρήτη ύψωσε τη σημαία της ελευθερίας ενάντια στους Τούρκους το 1770, 51 χρόνια πριν από το 1821 και δεν την υπέστειλε παρά μόνον όταν την κατέκτησε και ενώθηκε με τον εθνικό κορμό. Είχαν περάσει μόλις εκατό χρόνια από το 1669 που κατελήφθη ύστερα από ένα σκληρό και μακροχρόνιο αγώνα από τους Τούρκους, αφού είχε περάσει τετρακόσια πενήντα χρόνια βενετσιάνικης δουλείας με 126 επαναστάσεις! Ο Άγγλος ιστορικός Smith γράφει ότι η Κρήτη υπήρξε προ του 1821 η χειρότερη διοικούμενη επαρχία της Τουρκικής Αυτοκρατορίας!
Η Κρητική Επανάσταση του 1821 διήρκεσε μέχρι το 1830. Όλη η Κρήτη ήταν ελεύθερη μέχρι το Μάιο του 1822, όταν οι ανήμποροι να υποτάξουν την επανάσταση Τούρκοι κάλεσαν τον Αιγύπτιο Μωχάμεντ Αλή, από τον οποίο ζήτησε βοήθεια ο Σουλτάνος Μαχμούτ ο Δ’. Ύστερα από πολυαίμακτο δεκαετή αγώνα η επανάσταση στην Κρήτη τελείωσε με τεράστιες θυσίες, αδικαίωτη.
Το Πρωτόκολλο του Λονδίνου στις 22 Ιανουαρίου 1830 άφηνε την Κρήτη εκτός των ορίων του νέου ελληνικού κράτους, στην απόλυτη δικαιοδοσία του Σουλτάνου, με την ψευδή δικαιολογία ότι στο πρωτόκολλο συμπεριελήφθησαν μόνο οι επαναστατημένες περιοχές της χώρας, ενώ η Κρήτη δήθεν “δεν εκινήθη παντάπασιν”, όπως απάντησε σε σχετικό ερώτημα ο βουλευτής Λόντος, στην εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, ενώ αντίθετα ήταν σε διαρκή επανάσταση, με προσφορά ποταμών αίματος των Κρητικών εντός και εκτός της μεγαλονήσου. Η αδυναμία λοιπόν της Ελληνικής πολιτικής να επιβάλει την ένωση της Κρήτης με το νέο Ελληνικό κράτος και η Αγγλική πολιτική, που ήθελε μία Κρήτη αποκλειστικά δική της βάση για την εξάπλωση της επιρροής της Αγγλίας στη Μέση Ανατολή, συνετέλεσαν σ’ αυτήν την εξέλιξη.
Η επανάσταση το 1866 στην Κρήτη άφησε 120.000 νεκρούς Έλληνες και Τούρκους και το 1/3 των σπιτιών και των δέντρων κατεστραμμένων. Από την εποχή εκείνη άρχισε να χαράζει η ελευθερία για την Κρήτη.
Την 1η Δεκεμβρίου 1913 ενώθηκε επισήμως τελικά η Κρήτη με την Ελλάδα, επί Ελευθερίου Βενιζέλου, μετά από σκληρές αιματηρές θυσίες και ολοκαυτώματα του Κρητικού λαού.
Το έθνος των Ελλήνων δια πυρός και σιδήρου ανά τους αιώνες, κατάφερε να επιβιώσει. Δυνατά και ελληνικά οι αλύτρωτες πατρίδες θα ενωθούν με την μητέρα Ελλάδα. Οι απανταχού Έλληνες περιμένουν δικαίωση και ελευθερία!
Δόξα Σοι ο Θεός, η μόνη ελπίς ημών δόξα Σοι!
ΜΑΡΙΑ ✞Ιησούς Χριστός Νικά✞
photo video screenshot
