Πιθανότατα έχετε ακούσει την παλιά φημολογία ότι τα νέα εγκεφαλικά κύτταρα απλώς σταματούν να σχηματίζονται καθώς γινόμαστε ενήλικες. Αλλά η σημερινή έρευνα είναι η τελευταία που δείχνει ότι αυτό δεν ισχύει στην πραγματικότητα.

Επιστήμονες στη Σουηδία ηγήθηκαν της μελέτης, η οποία δημοσιεύθηκε την Πέμπτη στο Science. Βρήκαν άφθονα σημάδια ανάπτυξης νευρικών βλαστοκυττάρων στον “ιππόκαμπο” των ενήλικων εγκεφάλων. Τα ευρήματα αποκαλύπτουν περισσότερα για τον ανθρώπινο εγκέφαλο καθώς μεγαλώνουμε, λένε οι ερευνητές, και επίσης υποδεικνύουν πιθανούς νέους τρόπους αντιμετώπισης νευρολογικών διαταραχών.

«Βρήκαμε σαφείς ενδείξεις ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνεχίζει να παράγει νέα νευρικά κύτταρα και μετά την ενηλικίωση», δήλωσε στο Gizmodo η συν-συγγραφέας της μελέτης Marta Paterlini, νευροεπιστήμονας στο Ινστιτούτο Karolinska στη Στοκχόλμη.

Αυτή δεν είναι η πρώτη δημοσίευση που καταρρίπτει την ιδέα ότι οι νέοι νευρώνες σταματούν να σχηματίζονται στην ενήλικη ζωή (μια έννοια που δεν πρέπει να συγχέεται με τη γενική ανάπτυξη του εγκεφάλου, η οποία φαίνεται να ωριμάζει γύρω στην ηλικία των 30 ετών). Το 2013, ο ερευνητής Jonas Frisén και η ομάδα του στο Ινστιτούτο Karolinska κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η σημαντική ανάπτυξη νευρώνων -γνωστή και ως νευρογένεση- συμβαίνει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, αν και με μια μικρή μείωση καθώς γερνάμε. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει κάποια συζήτηση μεταξύ των επιστημόνων. Την άνοιξη του 2018, για παράδειγμα, δύο διαφορετικές μελέτες για τη νευρογένεση που δημοσιεύθηκαν με διαφορά ενός μήνα κατέληξαν στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα.

Οι ερευνητές ήλπιζαν να διευθετήσουν μια συγκεκριμένη πτυχή της ανθρώπινης νευρογένεσης στους ενήλικες. Εάν συνεχίσουμε να αναπτύσσουμε νέους νευρώνες καθώς μεγαλώνουμε, τότε θα πρέπει να είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε τα κύτταρα που τελικά ωριμάζουν σε νευρώνες, νευρικά προγονικά κύτταρα, που αναπτύσσονται και διαιρούνται μέσα στον ενήλικο εγκέφαλο. Για να αναζητήσουν αυτά τα κύτταρα, η ομάδα ανέλυσε δείγματα εγκεφαλικού ιστού από άτομα ηλικίας μεταξύ 0 και 78 ετών χρησιμοποιώντας σχετικά νέες προηγμένες μεθόδους. Αυτές οι μέθοδοι τους επέτρεψαν να κατανοήσουν τα χαρακτηριστικά των εγκεφαλικών κυττάρων σε ατομικό επίπεδο και να παρακολουθήσουν τα γονίδια που εκφράζονται από τον πυρήνα ενός μόνο κυττάρου.

Συνολικά, οι ερευνητές εξέτασαν περισσότερους από 400.000 μεμονωμένους πυρήνες κυττάρων από αυτά τα δείγματα. Και όπως ήλπιζαν, βρήκαν αυτά τα προγονικά κύτταρα σε διάφορα στάδια ανάπτυξης σε ενήλικες εγκεφάλους, συμπεριλαμβανομένων κυττάρων που ήταν έτοιμα να διαιρεθούν. Επίσης, εντόπισαν την τοποθεσία μέσα στον ιππόκαμπο από όπου φαινόταν να προέρχονται τα νέα κύτταρα: μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι κρίσιμη για να μας βοηθήσει να σχηματίσουμε ορισμένους τύπους μνήμης.

«Είδαμε ομάδες διαιρούμενων προδρόμων να κάθονται ακριβώς δίπλα στα πλήρως σχηματισμένα νευρικά κύτταρα, στα ίδια σημεία όπου μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι ζουν ενήλικα βλαστοκύτταρα», δήλωσε ο Paterlini, ανώτερος επιστήμονας στο εργαστήριο Frisén. «Εν ολίγοις, η εργασία μας θέτει τέλος στη μακροχρόνια διαμάχη σχετικά με το εάν οι εγκέφαλοι ενηλίκων ανθρώπων μπορούν να αναπτύξουν νέους νευρώνες».

Τα ευρήματα, όπως συμβαίνει συχνά στην επιστήμη, εγείρουν περισσότερα ερωτήματα που χρειάζονται απάντηση. Τα προγονικά κύτταρα των ενηλίκων μας φαίνεται να έχουν διαφορετικά πρότυπα γονιδιακής δραστηριότητας σε σύγκριση με τα κύτταρα που βρίσκονται σε χοίρους, ποντίκια και άλλα θηλαστικά με σαφή ένδειξη νευρογένεσης ενηλίκων, για παράδειγμα.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι οι εγκέφαλοι ορισμένων ενηλίκων ήταν γεμάτοι με αυτούς τους αναπτυσσόμενους προδρόμους, ενώ άλλοι είχαν σχετικά λίγους. Αυτές οι διαφορές -σε συνδυασμό με την προηγούμενη έρευνα της ομάδας που έδειξε ότι η νευρογένεση στους ενήλικες επιβραδύνεται με την πάροδο του χρόνου- μπορεί να βοηθήσουν στην εξήγηση του ποικίλου κινδύνου νευρολογικών ή ψυχολογικών παθήσεων που διατρέχουν οι άνθρωποι, λένε οι συγγραφείς. Και ομοίως, η εύρεση ενός ασφαλούς τρόπου βελτίωσης της υπάρχουσας ικανότητας του ενήλικου εγκεφάλου να αναπτύσσει νέα κύτταρα θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτών των παθήσεων ή στη βελτίωση της ανάρρωσης των ανθρώπων από σοβαρούς τραυματισμούς στο κεφάλι.

«Παρόλο που οι ακριβείς θεραπευτικές στρατηγικές για τους ανθρώπους εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο έρευνας, το απλό γεγονός ότι οι ενήλικοι εγκέφαλοί μας μπορούν να δημιουργήσουν νέους νευρώνες αλλάζει ριζικά τον τρόπο που βλέπουμε τη δια βίου μάθηση και την ανάρρωση από τραυματισμούς», δήλωσε η Paterlini.

Υπάρχουν πολλά ακόμη που πρέπει να μάθουμε για το πώς αλλάζει ο εγκέφαλός μας με την πάροδο του χρόνου. Αλλά μπορούμε να είμαστε αρκετά βέβαιοι ότι οι νευρώνες μας συνεχίζουν να αναπτύσσονται και να αντικαθίστανται μέχρι την ενηλικίωση – τουλάχιστον για μερικούς από εμάς.

photo: pixabay