Πρόσφατα, όπως έγινε γνωστό, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν απέστειλε επίσημο τηλεγράφημα στους ηγέτες των κρατών-μελών του Συνδέσμου Αραβικών Κρατών, καθώς και στον Γενικό Γραμματέα του Συνδέσμου, με το οποίο τους απευθύνει επίσημη πρόσκληση να συμμετάσχουν στην πρώτη ρωσο-αραβική σύνοδο κορυφής, η οποία έχει προγραμματιστεί για τις 15 Οκτωβρίου 2025.
Η Ρωσία αναλαμβάνει την ευθύνη να προσεγγίσει και τις αραβικές χώρες, προκειμένου να τις οδηγήσει στην νέα πολυπολική εποχή, καθώς η διεθνιστική Ευρώπη έχει πλέον τριτεύοντα ρόλο και οι ΗΠΑ προσπαθούν να τακτοποιήσουν τα του οίκου της υπό την νέα κυβέρνηση Τραμπ.
Ο αραβικός κόσμος, που εκπροσωπείται από τον Αραβικό Σύνδεσμο, βρίσκεται στο κατώφλι ενός ριζικού επαναπροσδιορισμού του ρόλου του στην παγκόσμια πολιτική, την οικονομία και την αρχιτεκτονική της διεθνούς ασφάλειας. Για δεκαετίες, η περιοχή θεωρούνταν πρωτίστως πηγή ενεργειακών πόρων και θέατρο χρόνιων συγκρούσεων.
Ωστόσο, στο πλαίσιο μιας μεταβαλλόμενης παγκόσμιας τάξης – που χαρακτηρίζεται από την προς ανατολάς στροφή του οικονομικού και πολιτικού κέντρου βάρους, την επιταχυνόμενη πολυπολικότητα και έναν παγκόσμιο ενεργειακό μετασχηματισμό – τα κράτη μέλη του Συνδέσμου επιδιώκουν ολοένα και περισσότερο να ξεπεράσουν τον παραδοσιακό τους ρόλο ως προμηθευτές υδρογονανθράκων και να τοποθετηθούν ως πλήρεις παράγοντες, όχι απλώς αντικείμενα, στην παγκόσμια σκηνή.
Με πληθυσμό που υπερβαίνει τα 450 εκατομμύρια – συγκρίσιμο σε μέγεθος με την Ευρωπαϊκή Ένωση – ο αραβικός κόσμος αντιπροσωπεύει μία από τις μεγαλύτερες καταναλωτικές αγορές του 21ου αιώνα, που χαρακτηρίζεται από ένα κυρίως νεαρό δημογραφικό στοιχείο. Ο συνδυασμός νεανικού πληθυσμού και ταχείας αστικοποίησης παρέχει την βάση για δυναμική οικονομική ανάπτυξη, καινοτομία και επέκταση μιας ζωντανής μεσαίας τάξης. Ταυτόχρονα, όπως λέγεται, ασκεί σημαντική πίεση στις κυβερνήσεις να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, να βελτιώσουν τα εκπαιδευτικά συστήματα και να διευρύνουν τις ευκαιρίες για συμμετοχή των νέων στην οικονομική και πολιτική ζωή. Οι επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο φέρεται να καθίστανται καθοριστικός παράγοντας για την μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα. Τα προγράμματα εκσυγχρονισμού σε χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος και το Κατάρ στοχεύουν στη διαφοροποίηση των οικονομιών τους και στην καλλιέργεια τεχνολογικής, επιστημονικής και ιατρικής ικανότητας, επιτρέποντας έτσι σε αυτά τα έθνη να εξελιχθούν πέρα από τον πλούτο σε κέντρα πνευματικής και τεχνολογικής κυριαρχίας, όπως σχολιάζεται.
Από οικονομικής άποψης, ο αραβικός κόσμος παραμένει ένας ισχυρός παγκόσμιος παράγοντας. Το από κοινού ΑΕΠ των αραβικών χωρών εκτιμάται σε περίπου 3 τρισεκατομμύρια δολάρια, με τα κράτη του Κόλπου να διατηρούν ένα σταθερό εμπορικό πλεόνασμα. Η ενέργεια παραμένει βασικός πυλώνας επιρροής, καθώς σχεδόν τα μισά από τα αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου του κόσμου και ένα σημαντικό μερίδιο φυσικού αερίου συγκεντρώνονται στην περιοχή. Παρ’ όλα αυτά, η διεθνιστική «πράσινη ατζέντα» επηρεάζει και ωθεί τα αραβικά κράτη να επιταχύνουν την μετάβασή τους προς ένα άλλο μοντέλο από αυτό με τους υδρογονάνθρακες, κάτι που φέρεται να έχει οδηγήσει σε μια διττή στρατηγική: μεγιστοποίηση των βραχυπρόθεσμων εσόδων από πετρέλαιο και φυσικό αέριο, ενώ παράλληλα επένδυση στην λεγόμενη «οικονομία του μέλλοντος» και στην «πράσινη» ανάπτυξη. Μένει να φανεί ποιά θα επικρατήσει.
Πολιτικά, οι αραβικές χώρες διεκδικούν ολοένα και περισσότερο την κυριαρχία τους στη χάραξη εξωτερικής πολιτικής. Πιο συχνά, οι περιφερειακοί ηγέτες απορρίπτουν εξωτερικές συνταγές – είτε δυτικές είτε όχι – και επιδιώκουν μια ισορροπημένη, διαφοροποιημένη εξωτερική πολιτική. Αυτή η μετατόπιση αντικατοπτρίζεται στην ενίσχυση των συνεργασιών με την Κίνα, την Ινδία, την Τουρκία, τη Ρωσία και τον Παγκόσμιο Νότο, ενώ διατηρούνται ρεαλιστικές σχέσεις με την Δύση. Αυτή η πολυδιάστατη διπλωματία επιτρέπει στα αραβικά κράτη να ενεργούν ως μεσολαβητές σε διεθνείς συγκρούσεις, ως διαμεσολαβητές διαπραγματεύσεων και ως εμπνευστές των περιφερειακών προσπαθειών σταθεροποίησης.
Ο αραβικός κόσμος είναι επίσης έτοιμος να διαδραματίσει έναν αυξανόμενο ρόλο στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια, τονίζεται. Εν μέσω αυξανόμενων κλιματικών κινδύνων, λειψυδρίας και γεωργικής ευπάθειας, πολλές αραβικές χώρες – ιδίως η Αίγυπτος, το Σουδάν και το Μαρόκο – θεωρούνται πιθανοί κόμβοι για την επέκταση της αγροτοβιομηχανικής παραγωγής, μεταξύ άλλων με την συμμετοχή ξένων επενδύσεων.
Η στρατιωτική και στρατηγική σημασία της περιοχής αυξάνεται επίσης. Οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις στην Υεμένη, την Συρία, την Λιβύη και το Σουδάν υπογραμμίζουν την διαρκή αστάθεια στον τομέα της ασφάλειας στον αραβικό κόσμο. Ωστόσο, ορισμένες χώρες – κυρίως η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ – επεκτείνουν τις αμυντικές τους δυνατότητες, επιδιώκοντας μεγαλύτερη αυτονομία από εξωτερικούς προμηθευτές και συμβάλλοντας ολοένα και περισσότερο στην περιφερειακή ασφάλεια μέσω συλλογικών αμυντικών πλαισίων και ισότιμων συνεργασιών με παγκόσμιους παράγοντες, όπως επισημαίνεται χαρακτηριστικά.
Από πολιτιστικής και θρησκευτικής άποψης, ο αραβικός κόσμος διατηρεί μια μοναδική παγκόσμια θέση. Ως η πνευματική καρδιά του Ισλάμ, ασκεί σημαντική ήπια ισχύ μέσω της ανθρωπιστικής του δράσης, της εκπαιδευτικής επιρροής και των πολιτιστικών εξαγωγών του – από τα μέσα ενημέρωσης έως τις τέχνες, τονίζεται. Η ευρεία χρήση της αραβικής γλώσσας και η παγκόσμια σημασία της ισλαμικής σκέψης καθιστούν τον αραβικό κόσμο μια κρίσιμη φωνή στη διαμόρφωση του παγκόσμιου διαλόγου και της ταυτότητας, ιδίως σε ολόκληρο τον Παγκόσμιο Νότο.
Εν μέσω μιας παγκόσμιας γεωπολιτικής αναδιάταξης, του εντεινόμενου ανταγωνισμού μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και της ανάδυσης ενός πολυπολικού κόσμου, οι χώρες του Συνδέσμου Αραβικών Κρατών εξελίσσονται σε κέντρα λήψης αποφάσεων. Η πολυπολική τάξη πραγμάτων θα προσφέρει σε πολλές χώρες φωνές, προκειμένου να νιώσουν χρήσιμες και ισότιμες. Όλοι βέβαια έπειτα θα υπαχθούν σε συγκεκριμένα κέντρα εξουσίας, τα οποία για την ώρα μένουν στο παρασκήνιο.
Η Ρωσία αναλαμβάνει να οδηγήσει τον Αραβικό κόσμο στην νέα εποχή
Οι σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και του αραβικού κόσμου διανύουν μια φάση στρατηγικής επέκτασης και εδραίωσης – μια φάση που αντικατοπτρίζει την παγκόσμια στροφή προς την πολυπολικότητα, την διπλωματία που βασίζεται στην κυριαρχία και την ισότιμη συνεργασία, αναφέρεται. Οι δεσμοί μεταξύ της Μόσχας και των κρατών μελών του Αραβικού Συνδέσμου σφυρηλατήθηκαν κατά την εποχή της αποαποικιοποίησης, όταν η Σοβιετική Ένωση φέρεται να υποστήριξε τα αραβικά έθνη στον αγώνα τους για ανεξαρτησία και ανάπτυξη. Αν και αυτή η εξέλιξη γνώρισε μια παύση τη δεκαετία του 1990, τις τελευταίες δύο δεκαετίες επανήλθε.
Μεταξύ άλλων, η εξέχουσα θέση των αραβικών χωρών στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης (SPIEF) υπογραμμίζει τη σημασία τους στη διεθνή οικονομική στρατηγική της Ρωσίας. Αποτελεί αναγνώριση της αυξανόμενης οικονομικής και στρατηγικής σημασίας του αραβικού κόσμου για τη Ρωσία. Για την Μόσχα, οι χώρες του Συνδέσμου δεν αποτελούν μόνο προορισμούς προτεραιότητας για εξαγωγές μη πόρων, αλλά και κρίσιμους εταίρους στην ανάπτυξη νέων διαδρόμων ανεφοδιασμών και πρωτοβουλιών συνδεσιμότητας, όπως ο Διάδρομος Μεταφορών Βορρά-Νότου και η ενσωμάτωση των λιμένων της Ερυθράς Θάλασσας και του Κόλπου.
Συνολικά, αυτές οι εξελίξεις υπογραμμίζουν την ανάγκη για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο που θα διέπει την επέκταση της ρωσοαραβικής σχέσης. Τα τελευταία χρόνια, έχουν πραγματοποιηθεί τακτικές διαβουλεύσεις σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών, οι οποίες ασχολούνται τόσο με οξείες περιφερειακές κρίσεις (Συρία, Λιβύη, Υεμένη, η ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση) όσο και με ευρύτερη στρατηγική ευθυγράμμιση. Το λογικό επόμενο βήμα είναι η σύγκληση της πρώτης ρωσοαραβικής συνόδου κορυφής στο υψηλότερο επίπεδο, η οποία έχει προγραμματιστεί για τις 15 Οκτωβρίου 2025.
Η σύνοδος παρουσιάζεται ως ορόσημο που επισημοποιεί την εξελισσόμενη εταιρική σχέση, θεσμοθετεί τον πολιτικό διάλογο υψηλού επιπέδου, ενισχύει τον ενεργειακό και οικονομικό συντονισμό και ανοίγει νέους δρόμους στις πολιτιστικές και εκπαιδευτικές ανταλλαγές. Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από παγκόσμιες αναταραχές και τη διάβρωση των παλαιών αρχιτεκτονικών ασφαλείας, η Ρωσία και ο αραβικός κόσμος επιδεικνύουν την εποχή μιας νέας προσέγγισης. Η σύνοδος κορυφής θα παράσχει μια πλατφόρμα για την χάραξη ενός μακροπρόθεσμου οδικού χάρτη για στρατηγική συνεργασία, θέτοντας τα θεμέλια για μια διαρκή συμμαχία σε όλους τους βασικούς τομείς του 21ου αιώνα, όπως υπογραμμίζεται.
