Όχι τουρίστες — υπάρχουν πολλοί — αλλά ντόπιοι. Ο πληθυσμός του νησιού είναι 1,57 εκατομμύρια, μειωμένος από 1,64 εκατομμύρια πριν από τρεις δεκαετίες , αλλά οι μισοί ζουν στις δύο μεγαλύτερες αστικές περιοχές του, ενώ οι μικρότερες πόλεις και χωριά μαραίνονται.

Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι δεν κάνουν παιδιά.

Με μέσο όρο 1,18 παιδιά ανά γυναίκα, η Ιταλία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Σαρδηνία κατέγραψε το χαμηλότερο ποσοστό στην Ιταλία, με 0,91 παιδιά ανά γυναίκα. Για να διατηρηθεί σταθερός ο πληθυσμός, οι γυναίκες θα πρέπει να έχουν κατά μέσο όρο 2,1 παιδιά.

Η υψηλή ανεργία στο νησί και οι καλύτερες προοπτικές εργασίας αλλού κάνουν τα υπόλοιπα, αδειάζοντας δεκάδες χωριά από τους νέους τους.

«Το τελευταίο παιδί γεννήθηκε εδώ πριν από 10 χρόνια», δήλωσε η Μαρία Άννα Καμέντα, δήμαρχος του Μπαραδίλι, του μικρότερου χωριού της Σαρδηνίας με πληθυσμό 76 κατοίκων.

Ο κίνδυνος μέρη όπως το Μπαραδίλι να γίνουν πόλεις-φαντάσματα ωθεί το νησί να προσπαθήσει να προσελκύσει νεοφερμένους.

Ένα ζευγάρι που μετακομίζει σε ένα χωριό της Σαρδηνίας με λιγότερους από 3.000 κατοίκους μπορεί να λάβει έως και 15.000 ευρώ για την αγορά ή την ανακαίνιση ενός σπιτιού, έως και 20.000 ευρώ για την έναρξη μιας επιχείρησης που δημιουργεί τοπικές θέσεις εργασίας και μηνιαία επιδότηση 600 ευρώ για το πρώτο τους παιδί συν 400 ευρώ για κάθε επόμενο παιδί μέχρι να γίνει 5 ετών.

Αυτά τα κίνητρα αποτελούν μέρος ενός πακέτου μέτρων κατά της μείωσης του πληθυσμού στο νησί.

Έρχονται επιπλέον των τοπικών μέτρων έκτακτης ανάγκης, όπως η προσφορά του δήμου Ολολάι για κατοικίες αξίας 1 ευρώ για τους νεοφερμένους.

Παρά τα κίνητρα, οι ξένοι συνεχίζουν να αγνοούν το νησί.

Η Ρουμανία, η Σενεγάλη, το Μαρόκο, η Κίνα και η Ουκρανία είναι οι χώρες καταγωγής περίπου των μισών από τους 52.000 αλλοδαπούς που διαμένουν στη Σαρδηνία, που αντιστοιχούν περίπου στο 3,3% του πληθυσμού του νησιού. Ο εθνικός μέσος όρος είναι 8,9%.

Το 2022, ο αριθμός των αλλοδαπών που μετακόμισαν στη Σαρδηνία δεν αντιπροσώπευε ούτε το ένα τέταρτο της μείωσης του πληθυσμού που σημειώθηκε εκείνο το έτος.

Ο ιταλικός δημογραφικός χειμώνας, ο οποίος είναι ακόμη πιο δύσκολος στη Σαρδηνία, ανάγκασε πρόσφατα την κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι να επιτρέψει την είσοδο 500.000 ξένων εργατών στη χώρα τα επόμενα τρία χρόνια.

Αλλά η κατάρρευση του πληθυσμού παραμένει έντονη σε μικρές κοινότητες όπως το Μπαραδίλι.

Πριν από 30 και πλέον χρόνια, το χωριό έκλεισε το μονοτάξιο δημοτικό σχολείο του.

Το Μπαραδίλι και τα κοντινά χωριά επέλεξαν ένα εναλλασσόμενο σχολικό σύστημα, στο οποίο τα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα σε τρία διαφορετικά χωριά καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Ένα δωρεάν λεωφορείο τα παραλαμβάνει κάθε πρωί.

Η φοίτηση στο λύκειο ή η πρόσβαση σε νοσοκομείο είναι πολύ πιο δύσκολη, καθώς και οι δύο υπηρεσίες απέχουν πάνω από 30 χιλιόμετρα.

Οι προκλήσεις της εξυπηρέτησης κοινοτήτων όπως το Baradili ώθησαν την κυβέρνηση του Meloni να αναγνωρίσει στο πρόσφατο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για τις Εσωτερικές Περιοχές ότι ορισμένα μέρη της χώρας «δεν μπορούν να θέσουν στόχους για την αντιστροφή της τάσης [της μείωσης του πληθυσμού], αλλά ούτε μπορούν να αφεθούν στην τύχη τους».

Το έγγραφο πρότεινε τη δημιουργία «ενός στοχευμένου σχεδίου για να τους βοηθήσει σε μια διαδικασία χρόνιας παρακμής και γήρανσης».

Το χωριό Μπαραδίλι κάνει ό,τι μπορεί για να επιβιώσει.

Προσφέρει επιδότηση 10.000 ευρώ επιπλέον των κινήτρων που χορηγούνται σε περιφερειακό επίπεδο. Στο χωριό υπάρχει πισίνα, γήπεδο ποδοσφαίρου, γήπεδα τένις και padel, ακόμη και χώρο στάθμευσης για τροχόσπιτα.

Το 2022, το Μπαραδίλι γιόρτασε την άφιξη τεσσάρων οικογενειών, οι οποίες έφεραν εννέα νέους κατοίκους.

Ενώ πολλοί νέοι Σαρδηνοί εγκαταλείπουν μικρά αγροτικά χωριά για να υιοθετήσουν την αστική ζωή, ορισμένοι ομογενείς ακολουθούν την αντίθετη κατεύθυνση.

Ο Ίβο Ροβίρα, ένας Ισπανός φωτογράφος που εργάζεται για τον διαγωνισμό ιστιοπλοΐας America’s Cup, κατέληξε τυχαία στο νέο του χωριό, την Αρμούνγκια.

Το 2023 πέρασε αρκετούς μήνες στο Κάλιαρι, την πρωτεύουσα της Σαρδηνίας, τραβώντας φωτογραφίες για το ιταλικό ιστιοφόρο Luna Rossa. «Μια μέρα, τον Ιανουάριο, οδηγούσα προς το εσωτερικό του νησιού ψάχνοντας για λίγο χιόνι. Έφτασα στην Αρμούνγκια, ένα μέρος για το οποίο δεν είχα ξανακούσει ποτέ.»

Το μάτι του φωτογράφου μαγεύτηκε από το τοπίο του χωριού, το οποίο έχει λιγότερους από 400 κατοίκους.

«Πάρκαρα το αυτοκίνητο και πήγα μια βόλτα. Βρήκα ένα σπίτι στο ιστορικό κέντρο με ένα πανό «Πωλείται». Δέκα μέρες αργότερα, πλήρωσα μια προκαταβολή για να το αγοράσω», είπε.

Αφού ανακαίνισαν το παλιό σπίτι, το οποίο παλαιότερα λειτουργούσε ως οινοπωλείο, αλλά παρέμενε άδειο για 30 χρόνια, ο Ροβίρα και η σύζυγός του, Άνα Πόνσε, μετακόμισαν μόνιμα στην Αρμούνγκια. Δημιούργησαν επίσης ένα εστιατόριο που είναι ανοιχτό μερικές ημέρες τον μήνα, ανάλογα με τη ζήτηση.

«Χρειάζεται μισή ώρα για να φτάσει κανείς σε ένα σούπερ μάρκετ από δρόμους με πολλές στροφές, αλλά υπάρχει ένα διεθνές αεροδρόμιο σε απόσταση μίας ώρας», είπε.

Η Μπιάνκα Φοντάνα, Αυστραλή με ιταλικές ρίζες, ονειρευόταν να μετακομίσει στην Ιταλία μετά την πανδημία.

Συνεργάστηκε με μια φίλη της που έμενε στο Νούλβι, μια πόλη περίπου 2.500 κατοίκων — μεγαλύτερη από ορισμένες μικροσκοπικές κοινότητες, αλλά παρόλα αυτά επιλέξιμη για τις περιφερειακές επιχορηγήσεις.

«Αγόρασα ένα σπίτι μέσα σε δύο εβδομάδες. Και μετακόμισα εδώ περίπου έξι μήνες αργότερα», είπε η Φοντάνα.

Μεγάλωσε σε μια επαρχιακή πόλη της Αυστραλίας προτού ζήσει στο Λονδίνο και τη Σαγκάη.

«Έφτασα σε ένα σημείο όπου ένιωθα αρκετά εξαντλημένη στις μεγαλύτερες πόλεις και ήθελα να βρω ένα μικρότερο, πιο ήσυχο μέρος», είπε.

Η Φοντάνα μιλάει τώρα για τη νέα της ζωή στη Σαρδηνία στο κανάλι της στο YouTube , το οποίο έχει πάνω από 3.000 συνδρομητές. Πολλοί από αυτούς σχολιάζουν τακτικά στα βίντεό της σχετικά με τις επιχορηγήσεις ανακαίνισης, τις εργασίες στο δικό της σπίτι, τις αρχαιολογικές εκδρομές και το τοπικό κρασί.

Γίνεται επίσης προσπάθεια να αποτραπεί η μετακίνηση των ντόπιων.

Ο Μαρτσέλο Κόντου έφυγε από τη Σαρδηνία σε ηλικία 18 ετών για να μετακομίσει στο Τορίνο και στη συνέχεια έζησε στη Βαρκελώνη και την Αυστραλία.

Αλλά στη συνέχεια μετακόμισε στο χωριό Μπιντόνι, με τους 120 κατοίκους, για να ξεκινήσει μια επιχείρηση παραγωγής βίγκαν τυριού.

«Η χειροποίητη παραγωγή τυριών φυτικής προέλευσης απαιτεί μεγάλη προσοχή, χρόνους αναμονής, πειραματισμό και καθημερινή φροντίδα που είναι δύσκολο να συμβιβαστούν με χαοτικά περιβάλλοντα», είπε.

Τα προϊόντα Contu είναι πλέον διαθέσιμα σε δεκάδες εστιατόρια και καταστήματα σε όλη τη Σαρδηνία και την υπόλοιπη Ιταλία.

«Η γεωγραφική απομόνωση και η έλλειψη υπηρεσιών μεταφράζονται σε μια συνεχή πρακτική πρόκληση: Η προμήθεια πρώτων υλών ή η πραγματοποίηση παραδόσεων συχνά απαιτεί μεγάλα ταξίδια, με μεγαλύτερο χρόνο και υψηλότερο κόστος από ό,τι για όσους εργάζονται σε περιοχές με καλύτερες συνδέσεις», είπε.

Αλλά ο Contu πιστεύει ότι τα μικρά χωριά μπορούν να γίνουν «ιδανικά μέρη για την ανάπτυξη χειροτεχνιών και δημιουργικών και δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα, επειδή προσφέρουν αυτό που οι μεγάλες πόλεις συχνά χάνουν: χρόνο, χώρους σε ανθρώπινη κλίμακα, αυθεντικές σχέσεις και μια ισχυρή σύνδεση με την τοπική περιοχή και τη φύση».

Πραγματικά, πολύ φθηνά σπίτια

Το Ολολάι έγινε γνωστό ως η πόλη των σπιτιών του 1 ευρώ — ένα έργο που ξεκίνησε το 2016.

Σύμφωνα με τον Φραντσέσκο Κολόμπου, τον τοπικό δήμαρχο, περίπου 100.000 άνθρωποι εξέφρασαν ενδιαφέρον για τα σπίτια του 1 ευρώ, αλλά ο δήμος μπορούσε να φιλοξενήσει πολύ λιγότερους.

Εν τω μεταξύ, το χωριό συνέχισε να χάνει κατοίκους, μειώνοντας τον αριθμό τους από 1.300 όταν ξεκίνησε η προσφορά σε 1.150 τώρα.

«Ενώ είναι πιθανό ένας καλλιεργημένος Αμερικανός ή Γερμανός που αγαπά την πέτρινη αρχιτεκτονική ή αυτήν ενός άλλου χωριού της Σαρδηνίας να μετακομίσει εκεί, αυτό δεν δημιουργεί τα οικονομικά οφέλη που απαιτούνται για την επίλυση προβλημάτων», δήλωσε η Άννα Μαρία Κολαβίτι, καθηγήτρια πολεοδομίας στο Πανεπιστήμιο του Κάλιαρι.

Η Κολαβίτι ανέλυσε τα αποτελέσματα των σπιτιών του 1 ευρώ, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι «από μόνα τους δεν επαρκούν, όπως ακριβώς δεν επαρκούν και τα κίνητρα για την απόκτηση παιδιών», είπε.

Η μελέτη της Colavitti έδειξε επίσης ότι οι νέοι ιδιοκτήτες μερικές φορές αποφασίζουν να μεταπωλήσουν το ακίνητο του 1 ευρώ στην ίδια τιμή που το πλήρωσαν, επειδή δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά το υψηλότερο από το αναμενόμενο κόστος ανακαίνισης ή δεν είναι ικανοποιημένοι με την επιλογή τους.

Αλλά ο δήμαρχος του Ολολάι συνεχίζει να παλεύει με τα εργαλεία που έχει.

«Το Ολολάι δεν θα πεθάνει τόσο εύκολα. Τα χωριά της ενδοχώρας της Σαρδηνίας έχουν βιώσει αρκετές κρίσεις. Πέρασαν περιόδους πανώλης τον 17ο αιώνα… κι όμως ανάρρωσαν», είπε ο Κολόμπου.

«Έχουμε καλύτερη ποιότητα ζωής και είμαστε μία ώρα μακριά από μερικές από τις ομορφότερες παραλίες του κόσμου. Λέω ότι τα όμορφα πράγματα δεν θα πεθάνουν ποτέ.»

(photo: pixabay)