Από μια τυχαία ανακάλυψη σε μια μεγάλη ανασκαφή
Η ύπαρξη του ψηφιδωτού ήρθε στο φως για πρώτη φορά το 2014, κατά τη διάρκεια εργασιών ρουτίνας για την κατασκευή αποχέτευσης στο Μπεϊλέρ Μαχαλεσί. Οι εργαζόμενοι αποκάλυψαν ένα μικρό τμήμα μιας πρόσοψης κατασκευασμένης από χρωματιστές πέτρινες ψηφίδες, ωθώντας τις αρχές να σταματήσουν αμέσως την κατασκευή.

Η περιοχή σφραγίστηκε και προστατεύτηκε προσωρινά, ενώ προχωρούσαν οι διαδικασίες απαλλοτρίωσης και οι άδειες ανασκαφής —μια διαδικασία που χρειάστηκε αρκετά χρόνια για να ολοκληρωθεί. Μόλις το 2024 η Διεύθυνση του Μουσείου Ιζνίκ ξεκίνησε επίσημα μια πλήρη αρχαιολογική ανασκαφή, μετατρέποντας αυτό που ξεκίνησε ως τυχαίο εύρημα σε ένα από τα σημαντικότερα έργα πολιτιστικής κληρονομιάς των τελευταίων ετών.

Μια ματιά στο ρωμαϊκό Ιζνίκ μέσα από 50 τετραγωνικά μέτρα τέχνης
Καθώς τα στρώματα του χώματος απομακρύνονταν σταδιακά, οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν ένα εκπληκτικό τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου 50 τετραγωνικών μέτρων. Το στυλ, τα υλικά και τα σχετικά ευρήματα κεραμικής και νομισμάτων τοποθετούν την κατασκευή στον 3ο αιώνα μ.Χ., κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, η Νίκαια- ήταν ένα σημαντικό πολιτιστικό και διοικητικό κέντρο. Οι πρώτες ερμηνείες υποδηλώνουν ότι το ψηφιδωτό ανήκε είτε σε ένα επίσημο δημόσιο κτίριο είτε σε μια πολυτελή ιδιωτική κατοικία, πιθανώς ακόμη και σε ένα ρωμαϊκό συγκρότημα λουτρών, δεδομένης της εκλεπτυσμένης κατασκευής και των θεματικών αναφορών στο νερό.

Το ακάλυπτο τμήμα αποτελείται από τρία μεγάλα πάνελ πλαισιωμένα από ένα κομψό περίγραμμα διακοσμημένο με φύλλα ροδιού και κισσού, σύμβολα που συχνά συνδέονται με τη γονιμότητα, τη συνέχεια και τη θεϊκή προστασία στις ρωμαϊκές καλλιτεχνικές παραδόσεις. Αν και τμήματα της αρχικής αρχιτεκτονικής υπέστησαν ζημιές ή αφαιρέθηκαν με την πάροδο των αιώνων, τα σωζόμενα ψηφιδωτά πάνελ παραμένουν εντυπωσιακά άθικτα, διατηρώντας τα ζωντανά χρώματα και τις σχολαστικά τοποθετημένες ψηφίδες τους.

Μυθολογία και Τοπική Ταυτότητα Εκφρασμένες σε Πέτρα
Ένα από τα βασικά πάνελ του ψηφιδωτού απεικονίζει μια θεά της αφθονίας να κρατάει στην αγκαλιά της ένα καλάθι γεμάτο με φρούτα που πιστεύεται ότι αντιπροσωπεύουν προϊόντα που καλλιεργούνται παραδοσιακά γύρω από την περιοχή της Νίκαιας. Η φιγούρα της πλαισιώνεται από άλλους μυθολογικούς χαρακτήρες και μερικώς διατηρημένες επιγραφές που οι ερευνητές σχεδιάζουν να αναλύσουν κατά τη διάρκεια επερχόμενων επιγραφικών μελετών. Την περιβάλλουν πολύπλοκα γεωμετρικά μοτίβα, τρισδιάστατες ψευδαισθήσεις και αρμονικές χρωματικές διαβαθμίσεις που επιτυγχάνονται με τη χρήση μαρμάρου, φυσικής πέτρας και γυάλινων ψηφίδων. Το επίπεδο δεξιοτεχνίας υποδηλώνει ότι οι μάστορες τεχνίτες ανατέθηκαν για αυτό το έργο, πιθανώς υπηρετώντας την ελίτ της περιοχής ή ένα κρατικά χρηματοδοτούμενο έργο.

Ωστόσο, το πιο εκπληκτικό στοιχείο του ψηφιδωτού βρίσκεται στο κεντρικό πάνελ: ένα γαλήνιο γυναικείο πορτρέτο με την επιγραφή «Askania», το αρχαίο όνομα της λίμνης της Νίκαιας. Η φιγούρα είναι κατασκευασμένη με συμβολικές λεπτομέρειες που αναμφισβήτητα παραπέμπουν στο νερό. Τα μαλλιά της ρέουν σαν υποβρύχια φύκια. Ένα στέμμα φτιαγμένο από νύχια καβουριού κάθεται πάνω από το κεφάλι της. Το ντεκολτέ της μιμείται απαλά κύματα. Αυτές οι καλλιτεχνικές επιλογές αποκαλύπτουν μια σκόπιμη προσπάθεια προσωποποίησης της λίμνης όχι ως τοπίο αλλά ως μια αισθανόμενη οντότητα. Ο Kahveci υπογραμμίζει τη σημασία: «Απεικόνισαν τη λίμνη ως μια αρχαία γυναίκα», υποδηλώνοντας μια βαθιά πολιτιστική σύνδεση με τα νερά που στήριζαν την πόλη.

Μια πολιτιστική προοπτική για τη φύση στη ρωμαϊκή τέχνη

Η προσωποποίηση λιμνών και ποταμών ως γυναικείων θεοτήτων δεν ήταν ασυνήθιστη στη ρωμαϊκή εικονογραφία, ωστόσο το συγκεκριμένο ψηφιδωτό ξεχωρίζει χάρη στην πολυπλοκότητά του και την ειδική αναφορά του σε ένα τοπικό υδάτινο σώμα.

Αυτό υποδηλώνει ότι η λίμνη Ιζνίκ έπαιξε συμβολικό και πιθανώς πνευματικό ρόλο στην κοινότητα, πέρα ​​από την πρακτική της σημασία για το εμπόριο, τη γεωργία και την καθημερινή ζωή. Η καλλιτεχνική γλώσσα του ψηφιδωτού συνδυάζει μυθολογία και γεωγραφία, υποδηλώνοντας μια κοσμοθεωρία στην οποία τα φυσικά στοιχεία ήταν συνυφασμένα με την ανθρώπινη ταυτότητα και τις θεϊκές αφηγήσεις.

Ένας χώρος γεμάτος αιώνες ιστορίας
Η ανασκαφή δεν αποκάλυψε μόνο ένα ρωμαϊκό αριστούργημα. Οι ερευνητές βρήκαν σαφή σημάδια ότι η ίδια τοποθεσία συνέχισε να χρησιμοποιείται για κατασκευές και κατοίκηση για περισσότερο από μια χιλιετία. Εντοπίστηκαν ίχνη κατασκευών από τον 4ο, 5ο, 8ο, 10ο και 11ο αιώνα, μαζί με βυζαντινά δάπεδα και τοίχους στο νότιο τμήμα του χώρου.

Δείτε εικόνες ΕΔΩ

(photo: pixabay)