Το τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού ανακοίνωσε ένα αρχαιολογικό εύρημα εξαιρετικής σημασίας στο πλαίσιο του φιλόδοξου έργου Taş Tepeler, μιας πρωτοβουλίας που συγκεντρώνει μερικές από τις παλαιότερες και πιο αινιγματικές τοποθεσίες στον κόσμο, που βρίσκονται στη νοτιοανατολική Ανατολία. Κατά τη διάρκεια ανασκαφών που αντιστοιχούν στην εκστρατεία του 2025 στη θέση Καραχάν Τεπέ, μια ομάδα αρχαιολόγων ανακάλυψε για πρώτη φορά έναν πυλώνα σε σχήμα Τ με ένα γλυπτό ανθρώπινο πρόσωπο, μια άνευ προηγουμένου αναπαράσταση που αλλάζει σημαντικά τη συμβολική ερμηνεία των νεολιθικών μεγαλιθικών μνημείων.
Η ανακάλυψη ανακοινώθηκε από τον Υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού, Μεχμέτ Νουρί Ερσόι, ο οποίος τόνισε ότι πρόκειται για ένα μοναδικό κομμάτι στο αρχαιολογικό συγκρότημα του Τας Τεπελέρ και στην παγκόσμια προϊστορική κληρονομιά. Μέχρι τώρα, σε τοποθεσίες όπως το Γκιόμπεκλι Τεπέ, το Καραχάν Τεπέ και άλλους θύλακες στο ίδιο πολιτιστικό συγκρότημα, οι ερευνητές είχαν εντοπίσει πολυάριθμους πυλώνες σε σχήμα Τ, διακοσμημένους με ανάγλυφα χέρια, χέρια και ζώα, που γενικά ερμηνεύονται ως συμβολικές αναπαραστάσεις ανθρώπων ή οντοτήτων που συνδέονται με τον πνευματικό κόσμο. Ωστόσο, κανένας από αυτούς τους μονόλιθους δεν εμφάνιζε καθορισμένα χαρακτηριστικά προσώπου, καθιστώντας τον νέο πυλώνα μια απόδειξη του τρόπου με τον οποίο οι νεολιθικοί άνθρωποι αντιλαμβάνονταν και εξέφραζαν την ταυτότητά τους.
Ο πυλώνας που βρέθηκε στο Καραχάν Τεπέ απεικονίζει ένα ανθρώπινο πρόσωπο σκαλισμένο στο πάνω μέρος της κατασκευής , με βαθιά εσοχή στα μάτια, μια φαρδιά, ίσια μύτη και έντονα περιγράμματα στα ζυγωματικά, σε ένα στυλ που θυμίζει ανθρώπινα γλυπτά που είχαν βρεθεί προηγουμένως στην ίδια τοποθεσία. Οι ειδικοί τονίζουν ότι αυτή η τυπική ομοιότητα υποδηλώνει την ύπαρξη μιας συνεκτικής καλλιτεχνικής παράδοσης, που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο μιας κοινωνίας που είχε αρχίσει να εδραιώνει τις οργανωτικές της δομές και την κοσμοθεωρία της μέσω διαρκών συμβόλων. Η τεχνική ποιότητα του ανάγλυφου, η αναλογικότητά του και η κυριαρχία των όγκων υποδηλώνουν μια εξαιρετικά προηγμένη γλυπτική δεξιότητα για μια τόσο πρώιμη περίοδο, γύρω στην 10η χιλιετία π.Χ.
Επί χρόνια, οι αρχαιολόγοι ερμηνεύουν τους πυλώνες σε σχήμα Τ ως αναπαραστάσεις ανθρώπων, βασιζόμενοι στην παρουσία χεριών και χεριών σε ορισμένα παραδείγματα και στο γεγονός ότι εμφανίζονται διατεταγμένα σε κυκλικούς περιβόλους που φαίνεται να εξυπηρετούσαν τελετουργικές λειτουργίες. Η ανακάλυψη ενός ξεκάθαρα σκαλισμένου προσώπου επιβεβαιώνει ότι, εκτός από τη συμβολική τους αξία, αυτές οι δομές θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν αληθινές ανθρωπομορφικές εικόνες, δηλαδή σχηματικά πορτρέτα συγκεκριμένων ανθρώπινων μορφών, πιθανώς συνδεδεμένες με συλλογική μνήμη ή τελετουργία.
Το έργο του Καραχαντέπε ενισχύει επίσης την ιδέα ότι η πρώιμη Νεολιθική Εποχή της Ανατολίας ήταν μια περίοδος έντονου εννοιολογικού πειραματισμού, κατά την οποία οι κοινότητες άρχισαν να μεταμορφώνουν το περιβάλλον τους και να αναπαριστούν τον εαυτό τους μέσω μόνιμων εικόνων. Μέχρι τότε, η γνωστή προϊστορική τέχνη κυριαρχούνταν από φυσιοκρατικές ή αφηρημένες μορφές, με επίκεντρο ζώα, γεωμετρικά σύμβολα ή ανθρώπινες φιγούρες χωρίς εξατομικευμένα χαρακτηριστικά. Το Καραχάν Τεπέ διαθέτει εντυπωσιακά αγάλματα και ανάγλυφα στα οποία συνδυάζονται ανθρώπινα και ζωικά χαρακτηριστικά. Εμφανίζονται πολυάριθμες αναπαραστάσεις έργων με λεοπαρδάλεις, λύκους, βόδια και διάφορες μορφές “υβριδίων”.
Η εισαγωγή του ανθρώπινου προσώπου σηματοδοτεί ένα ποιοτικό άλμα στην ιστορία της συμβολικής σκέψης, αντανακλώντας την επίγνωση του ατόμου ως υποκειμένου μέσα στην κοινότητα και, ταυτόχρονα, την ικανότητα των ανθρώπινων ομάδων να αποδίδουν ταυτότητα σε υλικά στοιχεία.
Το Έργο Taş Tepeler , υπό τον συντονισμό του οποίου έγινε η ανακάλυψη, είναι μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές πρωτοβουλίες των τελευταίων δεκαετιών. Πραγματοποιείται σε δέκα διαφορετικές περιοχές στη νοτιοανατολική Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των Göbekli Tepe, Karahantepe, Sayburç, Çakmaktepe και άλλων χώρων που σχηματίζουν έναν πολιτιστικό διάδρομο που εκτείνεται σε μήκος 100 χιλιομέτρων.
Όλα έχουν παρόμοια αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά: μεγάλους κυκλικούς ή οβάλ περιβόλους, που περικλείονται από ασβεστολιθικούς πυλώνες σε σχήμα Τ. Αυτές οι κατασκευές, που ανεγέρθηκαν πριν από περίπου 12.000 χρόνια, σηματοδοτούν την έναρξη της μετάβασης στην καθιστική ζωή και αποτελούν τα πρώτα γνωστά παραδείγματα μνημειώδους αρχιτεκτονικής στην ανθρώπινη ιστορία.
Το Καραχάν Τεπέ, ένας χώρος με τις πιο πολλές ανασκαφές στο πλαίσιο του έργου, έχει μέχρι στιγμής αποκαλύψει πολυάριθμα ανθρώπινα γλυπτά, ανάγλυφα με ζωικές μορφές και υπόγειες κατασκευές των οποίων η λειτουργία εξακολουθεί να μελετάται. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ο πυλώνας με το ανθρώπινο πρόσωπο αποτελεί μέρος ενός κοινού συμβολικού προγράμματος που αποσκοπούσε στην αναπαράσταση της σχέσης μεταξύ των ανθρώπων και του υπερβατικού, σε μια εποχή που οι αγροτικές κοινότητες άρχιζαν να οργανώνονται γύρω από κοινές πεποιθήσεις και συλλογικές τελετουργίες.
Ο Υπουργός Μεχμέτ Νουρί Ερσόι, παρουσιάζοντας επίσημα την ανακάλυψη, δήλωσε: «Στο πλαίσιο του έργου μας Taş Tepeler, ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά ένας κίονας σε σχήμα Τ με σκαλιστό ανθρώπινο πρόσωπο. Αυτό το δείγμα, που βρέθηκε στο Καραχαντέπε, αντιπροσωπεύει την πρώτη γνωστή περίπτωση νεολιθικού ανθρώπου που απεικονίζει τον εαυτό του σε μία από αυτές τις κολώνες, φωτίζοντας μια θεμελιώδη πτυχή της ιστορίας μας. Είμαι ευγνώμων στην ομάδα ανασκαφών και στη Γενική Διεύθυνση Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Μουσείων για τις προσπάθειές τους και την αφοσίωσή τους σε αυτή την παγκόσμιας κλάσης ανακάλυψη »
Η υπουργική δήλωση τονίζει ότι ο νέος πυλώνας όχι μόνο αποτελεί αρχαιολογικό επίτευγμα, αλλά ανοίγει και μια περίοδο αναθεώρησης στην ερμηνεία του νεολιθικού συμβολισμού, αποκαλύπτοντας μια καλλιτεχνική πρόθεση προσανατολισμένη στην αναπαράσταση της ανθρώπινης ταυτότητας. Οι ειδικοί τονίζουν ότι αυτού του είδους οι ανακαλύψεις δεν είναι απλώς καλλιτεχνικές, αλλά παρέχουν πληροφορίες για την κοινωνική δομή, τις πεποιθήσεις και την ψυχική οργάνωση των πρώιμων αγροτικών κοινοτήτων, οι οποίες, μέσω αυτών των κατασκευών, ενσάρκωσαν την κατανόησή τους για τον κόσμο και τη θέση τους σε αυτόν.
Οι ανασκαφές συνεχίζονται ενεργά στο Καραχάν Τεπέ και στις άλλες τοποθεσίες του προγράμματος Τας Τεπελέρ , με ιδιαίτερη προσοχή στη συντήρηση και την λεπτομερή καταγραφή κάθε αρχιτεκτονικού στοιχείου. Ο ασβεστόλιθος της νοτιοανατολικής Ανατολίας, αν και εύκολος στη λάξευση, είναι επίσης εξαιρετικά εύθραυστος απέναντι στις κλιματικές αλλαγές , απαιτώντας από τις ομάδες να αναπτύξουν ακριβείς στρατηγικές στερέωσης και φωτογραμμετρική τεκμηρίωση πριν από την εξαγωγή των κομματιών. Οι ειδικοί αναμένουν ότι η μικροσκοπική ανάλυση της επιφάνειας του πυλώνα θα καταστήσει δυνατό τον προσδιορισμό των εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν για τη λάξευσή του, καθώς και την πιθανή παρουσία χρωστικών ουσιών ή επεξεργασιών που υποδεικνύουν την αρχική του εμφάνιση.
Η ανακάλυψη στο Καραχαντέπε συμβάλλει στο να διευρυνθούν οι γνώσεις μας σχετικά με την προέλευση της ανθρώπινης αναπαράστασης, ένα κεντρικό θέμα στην προϊστορική αρχαιολογία. Τα παλαιότερα γλυπτά πρόσωπα που είναι γνωστά μέχρι σήμερα προέρχονται από μεταγενέστερα περιβάλλοντα, που γενικά συνδέονται με τη Μέση Νεολιθική ή με πολιτισμούς της Εύφορης Ημισελήνου που ήταν ήδη πλήρως γεωργικοί. Το νέο έργο προωθεί αυτόν τον ορίζοντα κατά αρκετές χιλιετίες, τοποθετώντας τις πρώτες προσπάθειες αναπαράστασης προσώπου σε μια περίοδο που κυριαρχείται ακόμη από κοινότητες σε μετάβαση μεταξύ κυνηγιού και γεωργίας.
(ΠΗΓΗ: ΕΔΩ)
(photo: pixabay)