Σε έναν κόσμο φτιαγμένο για δεξιόχειρες, μια φοιτήτρια με αριστεροχειρία δυσκολεύεται να κρατήσει σημειώσεις μέσα στην αίθουσα, όπου τα καθίσματα διαθέτουν πτυσσόμενο τραπεζάκι, αφού εκείνο βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της θέσης. Αριστερόχειρας έφηβος που μαθαίνει κιθάρα αναγκάζεται να απευθυνθεί σε ειδικό κατάστημα που διαθέτει κιθάρα με τις χορδές σε αντίθετη σειρά από εκείνες που κατασκευάστηκαν για δεξιόχειρες. Γιατρός που ασκεί τη χειρουργική ζητάει την τροποποίηση των εργαλείων του ή την παραγγελία ειδικών εργαλείων ώστε να μπορεί να εκτελέσει με την απαιτούμενη ακρίβεια τις κινήσεις που χρειάζεται να κάνει. Ένα λάθος, άλλωστε, θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο. Την ίδια στιγμή, ακόμη και μια χειραψία φαίνεται περίεργη ανάμεσα σε έναν δεξιόχειρα και έναν αριστερόχειρα, οι οποίοι, δυσκολεύονται να καθίσουν δίπλα δίπλα στο ίδιο τραπέζι καθώς ο αγκώνας του ενός εμποδίζει τον αγκώνα του άλλου…

Οι δυσκολίες αυτού του είδους συνεχίζονται και σε κάθε άλλη πτυχή της καθημερινότητας στην οποία εμπλέκονται οι κινήσεις των χεριών, όπως ο χειρισμός εργαλείων που εμπεριέχει κινδύνους τραυματισμών, αλλά και σε περιπτώσεις, όπου είναι εμφανείς και οι αντιληπτικές διαφοροποιήσεις μεταξύ ανθρώπων με διαφορετική προτίμηση στα άνω άκρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένα αντικείμενο, τα αποθέματα του οποίου εξαντλούνται ταχύτατα στα καταστήματα με αντικείμενα για αριστερόχειρες είναι το ρολόι τοίχου. Σε αυτό η κίνηση των δεικτών είναι αριστερόστροφη και όχι δεξιόστροφη και οι αριθμοί μετακομίζουν από τα δεξιά στα αριστερά του ρολογιού και αντιστρόφως.

«Μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, το περιβάλλον για τους αριστερόχειρες δεν ήταν τόσο φιλικό και τα ανθρώπινα επιτεύγματα, για λόγους οικονομίας, ήταν όλα σχεδιασμένα για δεξιόχειρες, με συνέπεια οι αριστερόχειρες να αναγκάζονται απλώς να προσαρμοστούν», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γεώργιος Γρούιος, καθηγητής του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).

Ο ίδιος εξηγεί ότι το γεγονός αυτό καθιστά τους αριστερόχειρες περισσότερο ευάλωτους σε τραυματισμούς και αναφέρει: «σε ένα ηλεκτρικό πριόνι, για παράδειγμα, που κόβει ξύλα, τα κουμπιά για τον χειρισμό του βρίσκονται στο δεξί μέρος της συσκευής καθώς οι δεξιόχειρες ανοιγοκλείνουν το πριόνι με τον αντίχειρα. Ο αριστερόχειρας για να χρησιμοποιήσει το ίδιο μηχάνημα θα πρέπει να βάλει το χέρι πάνω από αυτό και αν ο ίδιος χρησιμοποιεί το πριόνι για πολλές ώρες κινδυνεύει περισσότερο από κάποιο ατύχημα». Με την ίδια λογική, όπως λέει, το μπρίκι που χρησιμοποιεί ένας δεξιόχειρας ρίχνει από το στόμιο τον καφέ στο φλιτζάνι από την εσωτερική πλευρά του χεριού, ενώ ένας αριστερόχειρας με το ίδιο μπρίκι θα πρέπει να ρίξει τον καφέ γέρνοντας το προς την εξωτερική πλευρά του χεριού. «Αυτή η κίνηση δεν είναι εργονομική, δεν είναι ανατομική και οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να τραυματιστούν εύκολα», προσθέτει.

Τα προϊόντα για αριστερόχειρες που εξαντλούνται γρηγορότερα

Τα τελευταία χρόνια, πάντως, έχουν δημιουργηθεί ειδικά καταστήματα που πωλούν τα ίδια αντικείμενα, προσαρμοσμένα για την κάλυψη των αναγκών των αριστερόχειρων. Σε αυτά, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν πληκτρολόγια, ποντίκια, χάρακες, ξύστρες, μολύβια, τετράδια, ξυλομπογιές, κούπες για καφέ, λαβές γραφής, μαχαίρια φαγητού, κ.ά.

Τα αντικείμενα που εξαφανίζονται με ταχύτατους ρυθμούς από τα ράφια είναι τα ρολόγια τοίχου, τα ψαλίδια, τα μπρίκια, οι κούπες, οι αποφλοιωτές λαχανικών, τα στυλό, τα ανοιχτήρια κονσέρβας, οι ξύστρες, και τα κλαδευτήρια.

Πλευρίωση: Ο κινητικός φλοιός του ενός ημισφαιρίου επικρατεί έναντι του άλλου

Ο κ. Γρούιος, ο οποίος ασχολείται τα τελευταία είκοσι χρόνια με την προτίμηση χεριού ως έναν από τους δείκτες πλευρίωσης του ανθρώπινου σώματος, σημειώνει ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά εντάσσεται στην κινητική ασυμμετρία και εκτός από την προτίμηση στα άνω άκρα υπάρχει προτίμηση και στα κάτω άκρα, προτίμηση ματιού καθώς επίσης και προτίμηση σε κινήσεις, όπως το σταύρωμα των χεριών και των ποδιών και το πλέξιμο των δακτύλων.

«Γενικά η πλευρίωση αντανακλά την επικράτηση του κινητικού φλοιού του ενός ημισφαιρίου έναντι του άλλου στο ανθρώπινο είδος. Είναι μια συμπεριφορά, η οποία ερμηνεύεται με περισσότερες από μία θεωρίες, χωρίς να είναι ξεκάθαρο πώς προκύπτει», προσθέτει. Απαντήσεις στο ερώτημα αυτό έχουν δοθεί από γενετικές, περιβαλλοντικές, αναπτυξιακές, εξελικτικές και παθολογικές θεωρίες, ενώ θεωρείται ότι τα αίτια της συμπεριφοράς αυτής είναι περισσότερα από ένα.

Σε ό,τι αφορά τα ποσοστά, το 90% του πληθυσμού συγκεντρώνεται στην κατηγορία της απόλυτης δεξιοχειρίας, ενώ ποσοστό 3 με 4% στο άλλο άκρο, εκείνο της απόλυτης αριστεροχειρίας. Το ποσοστό που απομένει, ένα 6 με 7%, κατανέμεται μεταξύ αυτών των άκρων, στη μέση της κατανομής, όπου υπάρχει η αμφιδεξιότητα άνω άκρων. Αυτό σημαίνει ότι κάποιο άτομο κάνει εξίσου καλά και με τα δύο χέρια σύνθετες επιδέξιες κινήσεις ή κάνει πολύ καλά κάποιες κινήσεις με το ένα χέρι και άλλες με το άλλο. Πάντως οι αμφιδέξιοι δεν μπορεί να είναι τόσο πολύ καλά εξειδικευμένοι στις κινήσεις τους, όσο οι απόλυτα δεξιόχειρες και οι απόλυτα αριστερόχειρες.

Αυξημένα ποσοστά αριστερόχειρων σε κλινικούς πληθυσμούς

Παράλληλα, έχει διαπιστωθεί ότι τα ποσοστά των αριστερόχειρων είναι αυξημένα σε κλινικούς πληθυσμούς, ατόμων με νευροαναπτυξιακές διαταραχές, σχιζοφρένεια, κατάθλιψη ή μανιοκατάθλιψη, γεγονός που σύμφωνα με τον καθηγητή του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του ΑΠΘ, «αντανακλά έναν διαφορετικό τρόπο οργάνωσης του φλοιού των εγκεφαλικών ημισφαιρίων στα άτομα αυτά».

Καλύτερες επιδόσεις αριστερόχειρων – Διάσημοι αριστερόχειρες

Από την άλλη πλευρά, αριστερόχειρες είναι πολλοί διάσημοι άνθρωποι από τους χώρους της επιστήμης, της πολιτικής, της τέχνης και του αθλητισμού. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Άλμπερτ Αϊνστάιν, Μπιλ Γκέιτς, Τζίμι Χέντριξ, Σελίν Ντιόν, Λέιντι Γκάγκα, Αντζελίνα Τζολί, πέντε πρόεδροι των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής: οι Μπάρακ Ομπάμα, Τζωρτζ Ουάσιγκτον, Τζέραλντ Φορντ, Ρίτσαρντ Νίξον και Γκρόβερ Κλίβελαντ, οι τενίστες Ράφα Ναδάλ, Τζίμι Κόνορς και Μαρτίνα Ναβρατίλοβα, αλλά και οι οδηγοί αγώνων Άιρτον Σένα και Βαλεντίνο Ρόσι.

Ως εξήγηση, ο κ. Γρούιος αναφέρει: «οι αριστερόχειρες ως πληθυσμός, επιδεικνύουν ορισμένα χαρακτηριστικά, τα οποία σε ορισμένους τομείς, τους καθιστούν πιο αποτελεσματικούς. Για παράδειγμα, σε ορισμένα αθλήματα αντιπαράθεσης, όπως η πάλη, η πυγμαχία, το τένις και η ξιφασκία, οι τεχνικές που υιοθετούν οι αθλητές τους επιτρέπουν να είναι πιο αποτελεσματικοί. Επίσης, οι αριστερόχειρες σημειώνουν πολύ καλές επιδόσεις σε αντικείμενα που απαιτούν οργάνωση του χώρου και του χρόνου και έτσι γίνονται πολύ καλοί ζωγράφοι, μουσικοί, αρχιτέκτονες, βιβλιοθηκονόμοι, φυσικοί, μαθηματικοί, αστροφυσικοί. Αντιθέτως μπορεί να έχουν χειρότερο γραφικό χαρακτήρα ή χαμηλότερες επιδόσεις σε μαθήματα που σχετίζονται με τη γλώσσα».

Όταν η πλευρίωση μεταφέρεται στην κοινωνία, τη θρησκεία, την πολιτική

Οι διαφορές, ωστόσο, μεταξύ δεξιόχειρων και αριστερόχειρων, δεν περιορίζονται μόνο στην καθημερινότητα και την επαγγελματική πορεία των ανθρώπων, αλλά είναι συνυφασμένες και με χώρους, όπως εκείνοι της κοινωνίας, της θρησκείας και της πολιτικής. «Το αριστερό στην κοινωνία, τη θρησκεία και την πολιτική είναι συνυφασμένο με το κακό, ενώ το δεξί με το καλό. Λέμε συχνά: ‘με το δεξί να μπει το νέο έτος’, ‘ποδαρικό με το δεξί’, ‘εκ δεξιών του πατρός’, ‘να σου πάνε όλα δεξιά’, ‘κάνουμε το σταυρό μας με το δεξί’. Αυτό συμβαίνει γιατί το αριστερό ήταν κοινωνικά εξοβελισμένο και οτιδήποτε είχε αριστερή προτίμηση δεν βρισκόταν στην κοινή γραμμή. Παλαιότερα, όλα αυτά οι κοινωνίες τα εξαφάνιζαν κι αυτός ήταν ο λόγος που πολλοί γονείς και εκπαιδευτικοί πίεζαν τα παιδιά με αριστεροχειρία να γράφουν με το δεξί, ώστε να μην δηλώνει η κίνηση αυτή τη διαφορετικότητά τους έναντι της μέσης συμπεριφοράς του πληθυσμού», σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Γρούιος.

Απέναντι σε αυτού του είδους τις συμπεριφορές και τις πρακτικές, ο καθηγητής συνιστά την ενθάρρυνση των αριστερόχειρων ώστε να αναπτύξουν την υπεροχή που διαθέτουν σε διάφορους τομείς, την αποφυγή συνθηκών πίεσης αφού, όπως λέει, δεν αλλάζει με πιέσεις η λειτουργία του εγκεφάλου, αλλά και την αύξηση της ενσυναίσθησης ώστε να γίνονται αντιληπτές οι δυσκολίες που προκύπτουν για τους αριστερόχειρες και να διευκολύνονται περισσότερο.

«Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθησία για τις ιδιαιτερότητες και τα προσωπικά δεδομένα. Σε αυτό το πλαίσιο η αριστεροχειρία αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον και οι αλλαγές που μπορεί αυτό να προκαλέσει σε διάφορους τομείς όπως η εκπαίδευση και η κοινωνία, μπορεί να κάνει τη ζωή των αριστερόχειρων καλύτερη», καταλήγει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο καθηγητής του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

(ΑΠΕ -ΜΠΕ / Π. Γιούλτση / photo: pixabay)