Μετά από περισσότερα από 70 χρόνια μυστηρίου, η μελέτη δύο χειρογράφων του Κουμράν αποδεικνύει ότι έκρυβε βιβλικά κείμενα και όχι κρυμμένη γνώση, ρίχνοντας φως στις μυστικές πρακτικές μιας αρχαίας κοινότητας.

Ένας ερευνητής πέτυχε μια ανακάλυψη – ορόσημο στη μελέτη των Χειρογράφων της Νεκράς Θάλασσας, αποκρυπτογραφώντας για πρώτη φορά ένα από τα πιο αινιγματικά αλφάβητά τους, γνωστό ως Κρυπτική Β’ το οποίο παρέμενε μυστήριο από την ανακάλυψή του τη δεκαετία του 1950.

Το επίτευγμα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Dead Sea Discoveries, αποκαλύπτει ότι αυτά τα μυστικά κείμενα δεν περιείχαν απαγορευμένες διδασκαλίες, αλλά μάλλον γνωστά βιβλικά αποσπάσματα και φράσεις, γραμμένα σε κώδικα πιθανώς για περιορισμένη χρήση εντός της κοινότητας του Κουμράν.

Ο συγγραφέας της μελέτης, Emmanuel Oliveiro, από το Πανεπιστήμιο του Χρόνινγκεν (Ολλανδία), έχει επικεντρώσει την εργασία του στα δύο μοναδικά χειρόγραφα που είναι γραμμένα εξ ολοκλήρου σε Κρυπτική Β : 4Q362 και 4Q363. Η επιτυχία του έρχεται δεκαετίες μετά την αποκρυπτογράφηση ενός άλλου κώδικα, της Κρυπτικής Α , το 1955.

Το κύριο εμπόδιο στην αποκρυπτογράφηση αυτού του κώδικα ήταν η σπανιότητα του υλικού. Μόνο δύο ολόκληρα χειρόγραφα υπάρχουν στην Κρυπτική Β , που αποτελούνται από πολύ μικρά και κατεστραμμένα κομμάτια δέρματος. Η αποσπασματική κατάσταση των υλικών και το πολύ περιορισμένο μέγεθος του σώματος κειμένων θέτουν σημαντικές προκλήσεις στην αποκρυπτογράφησή του, εγείροντας ακόμη και το ερώτημα εάν «η αποκρυπτογράφηση είναι καν δυνατή », σημειώνει η μελέτη, επικαλούμενη έναν προηγούμενο ειδικό.

Αντιμέτωπος με ένα πρόβλημα τέτοιου μεγέθους, ο Ολιβέιρο συνδύασε συστηματικές μεθόδους με αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «διαίσθηση», ακολουθώντας την πορεία που χάραξε ο Γιόζεφ Μίλικ, ο αποκρυπτογράφος της Κρυπτικής Α. Ο Μίλικ αφηγήθηκε πώς, μετά από μια περίοδο ανάλυσης και στη συνέχεια απόσπασης της προσοχής παίζοντας βόλεϊ, η λύση ήρθε σε μια στιγμή έμπνευσης.

Η μεθοδολογία: Ανάμεσα στη στατιστική και τη «στιγμή του εύρηκα»

Η αρχική υπόθεση ήταν ότι η Κρυπτική Β, όπως και η Κρυπτική Α, ήταν ένα μονογραφικό σύστημα αντικατάστασης: κάθε εβραϊκό γράμμα αντικαθίστατο σταθερά από ένα κρυπτικό σύμβολο. Θεωρητικά, με 22 γράμματα στο εβραϊκό αλφάβητο, οι πιθανοί συνδυασμοί είναι αστρονομικοί, αδύνατο να ελεγχθούν ακόμη και από υπερυπολογιστές.

Ο Ολιβέιρο περιόρισε τις πιθανότητες αναζητώντας επαναλαμβανόμενα μοτίβα στα θραύσματα και συγκρίνοντάς τα με συχνές λέξεις στην Εβραϊκή Βίβλο και σε άλλα κείμενα του Κουμράν. Σημείωσε επίσης ότι ορισμένες πινακίδες έμοιαζαν με παλαιο – εβραϊκά, ελληνικά ή ακόμα και «κανονικά» εβραϊκά γράμματα της εποχής, αλλά με τροποποιήσεις ή διακοσμητικά στοιχεία.

Το σημείο καμπής, η «στιγμή του εύρηκα», ήρθε κατά την ανάλυση μιας λέξης με πέντε σημεία στο απόσπασμα 4Q362. «Συνειδητοποίησα ότι μπορεί να κοιτούσα τη λέξη “Ισραήλ”», εξηγεί.

«Το πρώτο σύμβολο έμοιαζε με yod με μια επιπλέον γραμμή, το δεύτερο με ένα παλαιο-εβραϊκό he, και ούτω καθεξής. Η λέξη αποτελούνταν από πέντε διαφορετικά σύμβολα (…) και σε μια αναζήτηση μοτίβων, η λέξη ‘Ισραήλ’ αναδείχθηκε ως το πρώτο ή δεύτερο πιο συχνό αποτέλεσμα».

Η αναγνώριση του «Ισραήλ» ήταν το κλειδί που ξεκλείδωσε την πόρτα. Από εκεί, μπόρεσε να αποδώσει τιμές σε σχεδόν όλα τα υπόλοιπα σύμβολα, αν και ορισμένα, λόγω της σπανιότητάς τους, εξακολουθούν να παρουσιάζουν δυσκολίες.

Τα Χειρόγραφα: Δύο Κείμενα, Δύο Γραφικοί Χαρακτήρες – Βιβλική Γλώσσα και Εσχατολογικά Θέματα

Η μελέτη περιγράφει λεπτομερώς τα φυσικά χαρακτηριστικά των χειρογράφων, αποκαλύπτοντας ότι γράφτηκαν από διαφορετικά χέρια. Το 4Q362 αποτελείται από 21 μικρά θραύσματα (το μεγαλύτερο έχει μήκος 33 mm), με πολύ μικρά γράμματα (2-3 mm) γραμμένα με λεπτή πένα. Το μελάνι, τα σχήματα των γραμμάτων και η απόσταση μεταξύ τους είναι ασυνεπή, ακόμη και μέσα στο ίδιο θραύσμα.

Το 4Q363, από την άλλη πλευρά, περιέχει γράμματα περίπου τρεις φορές μεγαλύτερα, σχεδιασμένα με πιο χοντρή πένα. Μια περίεργη λεπτομέρεια είναι η μεγάλη απόσταση μεταξύ των γραμμών (περίπου 30 mm), ασυνήθιστα μεγάλη για το μέγεθος των γραμμάτων, η οποία αφήνει ένα ερώτημα: μήπως αυτός ο χώρος αφέθηκε σκόπιμα κενός ή μήπως περιείχε και άλλες γραμμές που έχουν χαθεί έκτοτε;

Μετά την αποκρυπτογράφηση, το περιεχόμενο αποδείχθηκε, σύμφωνα με τα λόγια του συγγραφέα, αναμενόμενο. Τα αποσπάσματα του 4Q362 εμφανίζουν θρησκευτική γλώσσα με αναγνωρίσιμες βιβλικές φράσεις.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία είναι η επαναλαμβανόμενη αναφορά σε έναν «τάφο» ή «μνήμα».

Ένα απόσπασμα αναφέρει: και έχτισε σωρούς λίθων […] ο τάφος, μακάριος αυτός που…. Η λέξη που μεταφράζεται ως «σωροί λίθων» (tsiyyunim) μπορεί επίσης να αναφέρεται σε «ταφικά σημάδια» ή «επιτύμβιες στήλες», υποδηλώνοντας ένα πιθανό νεκρικό ή ταφικό πλαίσιο.

Συμπέρασμα: μυστικά για μυημένους, όχι για τους μεταγενέστερους
Η αποκρυπτογράφηση επιβεβαιώνει μια παρατήρηση που έκανε ο Φρανκ Κρος σχετικά με τα κείμενα στην Κρυπτική Α και η οποία, σύμφωνα με τον Ολιβέιρο, φαίνεται να ισχύει και για την Κρυπτική Β : Το περιεχόμενο των κρυπτικών χειρογράφων, σε κάθε περίπτωση, δεν προκαλεί έκπληξη, αλλά ανήκει σε κατηγορίες λογοτεχνίας που είναι γνωστές στο Κουμράν .

Με άλλα λόγια, αυτοί οι κώδικες δεν χρησιμοποιούνταν για την απόκρυψη αιρετικής ή απαγορευμένης γνώσης, αλλά πιθανώς ως εσωτερική πρακτική, ίσως για να προσδώσουν κύρος ή να οριοθετήσουν γνώσεις που προορίζονταν για μια ομάδα εντός της κοινότητας, όπως μια ιερατική ελίτ. Η χρήση τους μπορεί να καθοδηγούνταν από άλλες σκέψεις, όπως η προσέλκυση κύρους στους χρήστες τους – μια επίλεκτη ιερατική τάξη εντός της κοινότητας – και η διάκρισή τους από τους λαϊκούς, σημειώνει το άρθρο.

Το έργο του Ολιβέιρο δεν κλείνει την έρευνα για την Κρυπτική Β , αλλά μάλλον ανοίγει νέα ερωτήματα: Πώς μπορεί να εξηγηθεί η εσωτερική διαφοροποίηση στα γράμματά της; Ποια είναι η ακριβής σχέση της με την Κρυπτική Α; Ποιον ρόλο έπαιξε αυτό το αλφάβητο στις πρακτικές των γραμματέων του Κουμράν; Αυτά τα ερωτήματα, καταλήγει ο ερευνητής, περιμένουν περαιτέρω διερεύνηση.

Η αποκρυπτογράφηση της Κρυπτικής Β αποτελεί υπενθύμιση ότι μερικές φορές το βαθύτερο μυστήριο δεν έγκειται στο κρυμμένο μήνυμα, αλλά στο απλό γεγονός ότι κάποιος, πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, αποφάσισε ότι το μήνυμα άξιζε να γραφτεί σε κώδικα. Τώρα, επιτέλους, μπορούμε να το διαβάσουμε.

(photo: pixabay)